»Η συνταγη Whιtney

Του ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΙΜΑ ΝΕΑ

Πρώτος μάρτυρας, στην πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής της αμερικανικής Γερουσίας που είχε συγκροτηθεί για να ερευνήσει τον σκοτεινό κόσμο της Γουόλ Στριτ, λίγο μετά το μεγάλο κραχ του 1929 και ενώ η αμερικανική οικονομία ήταν ερείπιο και οι άνεργοι στρατιές αμέτρητες, εκλήθη ο τότε πρόεδρος του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, ένας παίκτης της αγοράς ονόματι..

Richard Whitney.

Ο αλαζονικός κ. Whitney, αντί καταθέσεως, έκανε στους γερουσιαστές μία διάλεξη. Τους εξήγησε πως κακώς αναζητούν ευθύνες για τα δεινά της οικονομίας στη Γουόλ Στριτ ή τους κερδοσκόπους. Και ότι για την ανάκαμψη της οικονομίας υπεύθυνη είναι μόνον η κυβέρνηση, η οποία έχει χρέος να αποκαταστήσει την κλονισμένη εμπιστοσύνη της αγοράς, συμμαζεύοντας το δημόσιο έλλειμμα και ισοσκελίζοντας τον προϋπολογισμό της. Πώς; Η συνταγή, καταγεγραμμένη στα πρακτικά της Γερουσίας, με ημερομηνία 11 Απριλίου 1932, προβλέπει: να κοπούν δραστικά όλες οι συντάξεις και τα επιδόματα των βετεράνων και να μειωθούν οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων! Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;

Συμπληρώνονται σε λίγο δύο χρόνια από το κραχ της δικής μας εποχής, από την ημέρα, δηλαδή, που ο αξιοσέβαστος οίκος των αδελφών Λίμαν κατέρρευσε, παρασύροντας στον όλεθρο τα χρηματιστήρια πρώτα, το διεθνές τραπεζικό σύστημα κατόπιν και την παγκόσμια οικονομία, εν τέλει. Και καθώς η επέτειος προσφέρεται για συζητήσεις, εκτός από τα δύσκολα «πώς» και τα «γιατί» της κρίσης και τα δυσκολότερα «πότε» και «πώς» του τέλους της, θα τεθεί ξανά και το αναπόφευκτο ερώτημα, πόσο μοιάζει και σε τι διαφέρει η σημερινή κρίση από το ιστορικό προηγούμενο της δεκαετίας του ΄30.

Υπάρχει μία, λοιπόν, ουσιώδης διαφορά της σημερινής κρίσης με εκείνη που ακολούθησε το κραχ του 1929, που μπορεί εύκολα και ο μη ειδικός να τη διακρίνει. Η διαφορά είναι ότι τότε η συνταγή Whitney (ο οποίος, παρεμπιπτόντως, είχε κακό τέλος: συνελήφθη με εντολή του ομοσπονδιακού εισαγγελέα και με βαριές κατηγορίες για απάτη και υπεξαίρεση, καθώς, ο αθεόφοβος, είχε φαίνεται βάλει χέρι σε αποθεματικά που διαχειριζόταν για να τα χρησιμοποιεί ως εγγύηση στα προσωπικά δάνεια που έπαιρνε για να παίζει στο χρηματιστήριο) απερρίφθη. Ο κόσμος, τότε, από τη μεγάλη συμφορά έβγαλε δύο θεμελιώδη συμπεράσματα. Οτι, πρώτον, οι αγορές του χρήματος πρέπει να βρίσκονται υπό τον έλεγχο και τη ρυθμιστική παρέμβαση μιας δημόσιας αρχής. Και ότι, δεύτερον, οι μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες (εκείνην την εποχή, όπως υπολόγιζε ο Γκάλμπρεϊθ, στο πλουσιότερο 5% των Αμερικανών αντιστοιχούσε πάνω από το 30% του εισοδήματος) εκτός από ηθικά αποδοκιμαστέες είναι και οικονομικά επικίνδυνες. Ηταν η σημαντικότερη από τις αιτίες του Κραχ.

Τα δύο αυτά διδάγματα έγιναν το οικονομικό ευαγγέλιο της Δύσης, ώς τις αρχές της δεκαετίας του ΄80, οπότε και ανατράπηκαν. Και είναι πράγματι εντυπωσιακό πως αντί να τα θυμηθούν ξανά, τώρα που μια νέα κρίση τα επιβεβαιώνει πανηγυρικά, οι πολιτικοί (της Ευρώπης, τουλάχιστον) επέλεξαν να εφαρμόσουν μια συνταγή, που βρίσκεται στον αντίποδά τους - τη συνταγή του λησμονημένου κ. Whitney. Οι σημερινοί διάδοχοι του οποίου κραδαίνουν ένα όπλο που ο μακαρίτης δεν διέθετε: την απειλή μιας γενικευμένης κρίσης κρατικών ομολόγων α λα ελληνικά.

Ισως πει κανείς ότι όλη αυτή είναι μια συζήτηση που μας αφορά μεν (και την πληρώνουμε ακριβά), αλλά στην οποία δεν έχουμε λόγο, δεν μπορούμε να παρέμβουμε. Λάθος. Απεδείχθη ότι η μικρή Ελλάδα είχε έναν κεντρικό ρόλο στην τροπή που πήρε (διεθνώς ή τουλάχιστον την Ευρώπη) η αντιμετώπιση της κρίσης. Μια χώρα που καταχρεώθηκε και κατασπατάλησε τα δανεικά, όχι για να οικοδομήσει ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος αλλά για να συντηρήσει ένα αρχαϊκό, διεφθαρμένο και πελατειακό κομματικό- συνδικαλιστικό σύστημα, προσέφερε στους σύγχρονους Whitney το τέλειο επιχείρημα, το απόλυτο άλλοθι κι έναν χρήσιμο μπαμπούλα, προς τρομοκράτηση των υπολοίπων χωρών. Αλλά αν το ελληνικό παράδειγμα έγινε ο καταλύτης του κακού, δεν θα μπορούσε- αν η χώρα κατάφερνε να υπερβεί την κρίση της και να εξαλείψει τις πολιτικές αιτίες που την προκάλεσαν- να γίνει καταλύτης και για την ανατροπή του ιδεολογικού και πολιτικού δόγματος που σήμερα κυριαρχεί στην Ευρώπη;


Η Ελλάδα προσέφερε στους σύγχρονους Whitney το τέλειο επιχείρημα, το απόλυτο άλλοθι κι έναν χρήσιμο μπαμπούλα προς τρομοκράτηση των υπολοίπων χωρών