»Καλοκαιρι με... ιστορια

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΙΟΣ βημα

Ενας αμούστακος νεαρός σημείωνε σε ένα μικρό μαύρο σημειωματάριο τα γεγονότα και τις εντυπώσεις του στη Μικρά Ασία και στη Θράκη την περίοδο της ελληνικής περιπέτειας, που κατέληξε σε τραγωδία. Και έστελνε ανταποκρίσεις στην εφημερίδα «Τhe Τoronto Daily Star». Υστερα από χρόνια ο νεαρός εκείνος δημοσιογράφος θα γίνει διάσημος και θα τιμηθεί με το Βραβείο Νομπέλ της λογοτεχνίας. Ηταν ο.. Ερνεστ Χέμινγουεϊ!

Υπό τον τίτλο «Με υπογραφή Χέμινγουεϊ» οι εκδόσεις Καστανιώτη έχουν συλλέξει πολλές από αυτές τις ανταποκρίσεις. Είχε προηγηθεί ο αείμνηστος φίλος Φρέντυ Γερμανός με επιλογή των ελληνικού ενδιαφέροντος ανταποκρίσεων στο «Διαβάζω» (13.1.1987). Είχε συναντήσει την τελευταία σύζυγο του Ερνεστ στον Καναδά, η οποία του τόνισε ότι ως τα τελευταία του επανελάμβανε ότι «οι Ελληνες δεν νικήθηκαν από τους Τούρκους- νικήθηκαν από την προδοσία»...

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1922 η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία υπέγραψαν, στα Μουδανιά, με την Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ τη Συνθήκη ανακωχής, που συνοδεύονταν με το «δώρο» της Ανατολικής Θράκης.

Στις 20 Οκτωβρίου 1922 ο Χέμινγουεϊ θα στείλει την ακόλουθη ανταπόκριση: «ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ: Επειτα από μια ατέλειωτη, κοπιαστική πορεία, ο χριστιανικός πληθυσμός της ανατολικής Θράκης πλημμυρίζει τους δρόμους που οδηγούν στη Μακεδονία. Το κυρίως σώμα της πομπής, που διασχίζει τον ποταμό Εβρο στην Αδριανούπολη, φτάνει τα τριάντα χιλιόμετρα. Τριάντα χιλιόμετρα με κάρα που τα σέρνουν βόδια, ταύροι και λασπωμένα βουβάλια, με εξουθενωμένους, κατάκοπους άνδρες, γυναίκες και παιδιά να περπατούν στα τυφλά κάτω από τη βροχή, με τα κεφάλια τους σκεπασμένα με κουβέρτες, πλάι σε όσα από τα αγαθά τους κατάφεραν να διασώσουν. Αυτό το κύριο σώμα της πομπής γεμίζει συνεχώς με κόσμο που καταφθάνει από τα βάθη της χώρας. Δεν ξέρουν πού πηγαίνουν. Μόλις άκουσαν ότι έρχονται οι Τούρκοι, εγκατέλειψαν τα αγροκτήματα τους, τα χωριά τους και τα θερισμένα χωράφια τους και ενώθηκαν με το κύριο σώμα των προσφύγων. Τώρα, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να διατηρήσουν το βήμα τους σε αυτή τη θλιβερή πομπή, ενώ καταλασπωμένοι άνδρες του ελληνικού ιππικού προσπαθούν να τους κρατήσουν μέσα στο κοπάδι όπως οι βοσκοί χτυπάνε τα βόδια τους με βίτσα.

Πρόκειται για μια σιωπηλή πομπή. Δεν ακούγεται ούτε άχνα. Είναι το μόνο που μπορούν να κάνουν για να μη σταματήσει η κίνηση. Οι πανέμορφες χωριάτικες φορεσιές τους είναι μουσκεμένες και κουρελιασμένες. Κότες πέφτουν από τα κάρα και μπερδεύονται μέσα στα πόδια τους. Μόλις η κίνηση παύει, τα μοσχαράκια κουρνιάζουν κάτω από τις αγελάδες. Πάνω σε ένα από τα κάρα, ένας σύζυγος σκεπάζει μια έγκυο για να την προστατεύσει από τη βροχή. Είναι η μοναδική που κάνει κάποιον θόρυβο. Η μικρή της κόρη την κοιτάει με τρόμο και βάζει τα κλάματα. Και η πομπή συνεχίζει την πορεία της.

Στην Αδριανούπολη, απ΄ όπου περνά το κυρίως σώμα της πομπής, δεν υπάρχει καμία επιτροπή βοήθειας προσφύγων σαν κι αυτή της Μικράς Ασίας. Κάνουν πολύ καλή δουλειά στα παράλια της Ραιδεστού, αλλά ως εκεί.

Από την ανατολική Θράκη μόνο, γύρω στις 250.000 χριστιανοί πρόσφυγες πρέπει να μετακινηθούν. Τα βουλγαρικά σύνορα είναι κλειστά γι΄ αυτούς. Υπάρχει μόνο η Μακεδονία και η δυτική Θράκη που μπορούν να δεχθούν τον καρπό της επιστροφής των Τούρκων στην Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή, στη Μακεδονία βρίσκονται σχεδόν πεντακόσιες χιλιάδες πρόσφυγες. Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα τραφούν. Τον επόμενο μήνα, όμως, σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο θα εισακουσθεί η κραυγή: “Ελάτε να μας βοηθήσετε στη Μακεδονία”».

gromaios@otenet.gr