»Ενος λεπτου συμπαθεια

του Παύλου Τσίμα protagon.gr

Αρχίζω σήμερα να κοιτάζω το υλικό -κοντά 20 ώρες- από τα γυρίσματα της “Έρευνας” στην Νότιο Αφρική. Ξαναβλέπω τα χρώματα αυτής της χώρας- μιας χώρας που την ερωτεύεσαι με την πρώτη ματιά. Ιδίως όταν φθάνεις εκεί φορτωμένος με τα διαβάσματα, τα τραγούδια και τις εικόνες των αγώνων κατά του απαρτχάιντ, αυτού του πιο σκληρού και απάνθρωπου καθεστώτος, ίσως, σε όλη την ανθρώπινη ιστορία.

Οι πρώτες εικόνες, οι πιο έντονες που.. ξεχωρίζω είναι των παιδιών που παίζουν μπάλα. Παντού. Ξυπόλυτα. Παθιασμένα. Καταλαβαίνεις αμέσως ότι εδώ η μπάλα δεν είναι, απλώς, ένα παιχνίδι, όπως όλα τα άλλα, ούτε ένα θέαμα της Κυριακής ή ένα πάθος που κάνει τους νέους ανθρώπους να ταυτίζονται με μια φανέλα κι έτσι να αποκτούν ταυτότητα, παρέα, κοινότητα και περηφάνια- όπως σε όλον τον άλλο κόσμο. Εδώ η μπάλα είναι κάτι πολύ σημαντικότερο.


Αντιπροσωπεύει την περηφάνια των μαύρων, την διαφορετικότητά τους, την αντίσταση απέναντι στην βάρβαρη κυριαρχία των λευκών. Στα πέτρινα χρόνια, οι μαύροι κυρίως έπαιζαν ποδόσφαιρο. Είχαν και δική τους ξεχωριστή λίγκα. Οι λευκοί προτιμούσαν συνήθως άλλα σπορ. Και στα τέλη της δεκαετίας του ‘50, όταν χωριά και συνοικίες ολόκληρες μαύρων ισοπεδώνονταν με τις μπουλντόζες και οι κάτοικοί τους μεταφέρονταν να ζήσουν σκλάβοι σε αφιλόξενες ερημιές, ένας μαύρος ποδοσφαιριστής, ένας συμπατριώτης τους που είχε καταφέρει με μύριες δυσκολίες να πάρει διαβατήριο, και είχε αναδειχθεί στο μεγάλο αστέρι της “γκρανάτα”, της θρυλικής Τορίνο ήταν η παρηγοριά και το σύμβολο ενός ολόκληρου λαού. Τον έλεγαν “Καλαμαζού” Μοκόνε.

Εδώ στην Νότια Αφρική έμαθα την ωραιότερη ποδοσφαιρική ιστορία του κόσμου.
Όταν άνοιξαν οι φυλακές στο Ρόμπεν Άιλαντ, κάτι μεταξύ Μακρονήσου και Αλκατράζ, και οι πιο επικίνδυνοι για το καθεστώς πολιτικοί κρατούμενοι άρχισαν να μεταφέρονται σ’ αυτό το κάτεργο, μια παρέα νεαρών φυλακισμένων άρχισαν έναν αγώνα μέσα στην φυλακή διεκδικώντας ένα μόνον δικαίωμα, ενώ δεν είχαν κανένα: Το δικαίωμα να παίζουν μπάλα! Έφαγαν ξύλο, τιμωρήθηκαν με απομόνωση για την αναίδειά τους, αλλά με την βοήθεια και της διεθνούς κατακραυγής κάποια στιγμή πήραν το δικαίωμα να ξεχερσώσουν, με τα χέρια τους, ένα γηπεδάκι, να στήσουν τέρματα και να παίζουν ποδόσφαιρο. Έφτιαξαν ομάδες, οργάνωσαν πρωτάθλημα, άρχισαν να αλληλογραφούν με την ΦΙΦΑ, ζητώντας ενημέρωση για τους κανόνες της, τους οποίους τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια και έτσι γεννήθηκε το πρώτο πρωτάθλημα στον κόσμο, και το ωραιότερο, το πιο τίμιο και καθαρό, που παίχτηκε ποτέ- ενώ παιζόταν μέσα στα σύνορα ενός κάτεργου, ενός νησιού καταραμένων.

“Ήταν για εμάς ο μόνος τρόπος να μείνουμε ζωντανοί, να μην τρελαθούμε και να δείξουμε ότι δεν λυγίζουμε”- μας είπε ένας από τους τελευταίους επιζώντες εκείνης της ηρωικής “ΕΠΟ” των φυλακών. Ο οποίος, επιπλέον, μας υποσχέθηκε ότι θα υποστηρίζει και την δική μας Εθνική στους αγώνες του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Το οποίο, παρεμπιπτόντως, για αυτήν την πάμπτωχη χώρα με το βασανισμένο παρελθόν και το δύσκολο παρόν, με το ένα δέκατο του πληθυσμού να πάσχει από AIDS και εκατοντάδες χιλιάδες να ζουν μέσα σε τενεκεδόσπιτα, χωρίς νερό και αποχέτευση (τους είδαμε με τα μάτια μας) είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια αθλητική διοργάνωση. Ελπίζουν, και τρέμω ότι θα διαψευστούν, ότι θα είναι η αρχή μιας νέας ζωής.


Η πικρή αλήθεια είναι πως ένα παγκόσμιο κύπελλο δεν αλλάζει κανενός την ζωή. Και πως όταν τα φώτα σβήσουν και τα στάδια ερημώσουν, η ζωή στη Νότιο Αφρική θα συνεχιστεί, πάνω-κάτω ίδια. Αλλά αν το ποδόσφαιρο είναι ο παράδεισος της ελευθερίας να ονειρεύεσαι τρελά όνειρα, ένα τετράγωνο ελευθερίας σε έναν κόσμο σκληρής ανάγκης, όπως έλεγε ο Γκράμσι, οι άνθρωποι αυτοί έχουν δικαίωμα στο όνειρο. Και εγώ θα τους αφιερώνω ένα λεπτό συμπάθειας, μπροστά στην τηλεόρασή μου, πριν από κάθε ματς...