»Ο μυθος του Σισυφου

Του ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΙΜΑ ΝΕΑ

Oταν η νέα ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωνε ότι το έλλειμμα του 2009 δεν θα είναι όσο προέβλεπε ο προϋπολογισμός Αλογοσκούφη (κάτω από 3%), αλλά κοντά στο 13%, δεν φανταζόταν τι θα ακολουθούσε. Υπολόγιζε ότι θα της δινόταν ο χρόνος και το περιθώριο να δοκιμάσει ένα μείγμα ήπιας δημοσιονομικής προσαρμογής με διαρθρωτικές αλλαγές και κεϊνσιανές αναπτυξιακές ενέσεις. Αλλά ο χρόνος δεν της δόθηκε. Και η Ελλάδα έγινε η πινιάτα (όπως έγραψε ένας Αμερικανός αναλυτής), το κλωτσοσκούφι των αγορών, με τεράστιο ηθικό και οικονομικό κόστος για τη χώρα. Από μια άποψη ήταν μοιραίο να συμβεί. Από μια άλλη, ήταν κακή τύχη. Ετυχε, ακριβώς τις ημέρες που η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωνε τη λυπητερή του.. ελλείμματος, έγκυροι αναλυτές, όπως ο πολύς Ρουμπινί, να δημοσιεύουν εκτιμήσεις ότι η επόμενη πράξη του δράματος της διεθνούς οικονομικής κρίσης θα ήταν μια επικείμενη κρίση των κρατικών τίτλων, του δημόσιου χρέους χωρών που είχαν ανοίξει τα ελλείμματά τους υπερβολικά, για να σώσουν τις τράπεζές τους, και ιδίως χωρών που, όπως η Ελλάδα, ήταν «αιχμάλωτες» σε ένα νόμισμα που δεν μπορούσε να υποτιμηθεί. Η πρόβλεψη έγινε γρήγορα (και με τη βοήθεια του Ντουμπάι) αυτοεκπληρούμενη προφητεία, προκαλώντας εκνευρισμό σε μια αγορά ομολόγων η οποία θα ήταν ούτως ή άλλως δύσκολη για τη μικρή Ελλάδα, αφού εφέτος οι 30 πρώτες χώρες του ΟΟΣΑ θα έβγαιναν να δανειστούν 4.000 δισ. δολάρια περισσότερα απ΄ όσα πέρυσι. Συνδυάστηκε με εκτιμήσεις των hedge funds ότι το υπερτιμημένο ευρώ άνοιγε πεδίο κερδοσκοπικής πολιορκίας- με το ελληνικό έλλειμμα ανοιχτή κερκόπορτα. Και τέλος συνέπεσε η Γερμανία, η ατμομηχανή του κοινού νομίσματος και ο μεγάλος κερδισμένος από αυτό, να έχει αρχίσει να παλεύει με τους πειρασμούς ενός αναγεννημένου οικονομικού εθνικισμού (που είναι ευκρινώς αναγνώσιμος πίσω από τις φθηνές αναφορές στην Ελλάδα του λαϊκού γερμανικού Τύπου).
Κάπως έτσι η Ελλάδα βρέθηκε επί δύο και κάτι μήνες στη δίνη ενός οικονομικού τυφώνα που δεν μπορούσε να ελέγξει, εκτεθειμένη σε κινδύνους θανάσιμους, αβοήθητη από εκείνους, στην αρωγή των οποίων υπολόγιζε. Και υποχρεώθηκε εντέλει να μπει σε μια φάση βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής, όχι με τους όρους που θα διάλεγε το πολιτικό της σύστημα, αλλά με τους όρους που επέβαλαν οι έντρομοι δανειστές της.
Αρχίσαμε, λοιπόν, και πάλι να κυλάμε, όπως ο Σίσυφος, τον βράχο του δημόσιου χρέους της (αφού πρώτα, όπως ο πανέξυπνος μυθικός Σίσυφος τον Δία, είχαμε πολλές φορές καταφέρει να ξεγελάσουμε τους οικονομικούς θεούς του κόσμου). Και το ερώτημα είναι αν θα τον δούμε, όπως στον μύθο, να ξανακυλά, σε λίγο, στη ρίζα του βουνού. Ετσι συνέβη, πάντως, όλες τις προηγούμενες φορές που ένα πρόγραμμα περικοπών και λιτότητας επεβλήθη στη χώρα: κυλήσαμε με πόνο τον βράχο μερικά μέτρα και ύστερα εκείνος ξανακύλησε. Ένα δημόσιο χρέος που ήταν 30% ενός μικρού ΑΕΠ το 1980 έφθασε εφέτος το 120% ενός πολύ μεγαλύτερου ΑΕΠ, κι ας είχαν μεσολαβήσει τρία προγράμματα λιτότητας.
Για να ξεπεράσουμε την κατάρα του Σίσυφου, για να μη βρεθούμε και πάλι με τον βράχο στη ρίζα του βουνού έπειτα από τα χρόνια οικονομικής δυσπραγίας και κοινωνικής συμφοράς που έρχονται, θα πρέπει να εντοπίσουμε και να αντιμετωπίσουμε τη βασική αιτία που οδήγησε στις προηγούμενες αποτυχίες. Να απαντήσουμε στο ερώτημα γιατί πήγαν χαμένες οι θυσίες του 1985-87, γιατί η μεγάλη δημοσιονομική προσπάθεια της δεκαετίας του ΄90 ανακόπηκε μετά την ένταξη στο ευρώ και γιατί τα τελευταία 5 χρόνια το ελληνικό Δημόσιο δανείστηκε με πρωτοφανή ευκολία, με πρωτοφανώς χαμηλά επιτόκια, πρωτοφανώς μεγάλα ποσά και τα σπατάλησε σε πολιτικάντικες, πελατειακές, καταναλωτικές δαπάνες, με εσάνς διαφθοράς. Την απάντηση την ξέρουμε, ή την μισοξέρουμε, όλοι. Αν, λοιπόν, τα μέτρα που προχθές ανακοινώθηκαν συνοδευτούν με μια τεκτονική μεταβολή του πολιτικού συστήματος και του παραγωγικού μοντέλου, αν οδηγήσουν στην πολυσυζητημένη «μεταπολίτευση», τότε θα μπορούμε να πούμε ότι κι αν ακούγονται σήμερα άδικα, θα αποδειχθούν δίκαια. Αν όχι, ο Σίσυφος θα κληθεί κάποια μέρα να κυλήσει ξανά, με ακόμη μεγαλύτερο κόστος, έναν ακόμη βαρύτερο βράχο.