»Άδεια αμφιθεατρα = αρρωστα πανεπιστημια

του Γιώργου Μαυρωτά 20/12/2010 http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=4451

Η εποχή μας είναι σίγουρα γεμάτη πληροφορία και οι τρόποι απόκτησης της πληροφορίας συνεχώς βελτιώνονται. Άλλο όμως πληροφορία κι άλλο γνώση. Τώρα έχει αρχίσει να κτίζεται και η γνώση στο διαδίκτυο. Στις αρχές της δεκαετίας το MIT ξεκίνησε τη διαδικασία ανάρτησης διαλέξεων στο διαδίκτυο, ανοικτά για όλον τον κόσμο. Σήμερα πάνω από 2000 μαθήματα υπάρχουν ανηρτημένα στο διαδίκτυο με πλήρεις σημειώσεις, slides και... video παραδόσεων αρκετές φορές. Στα video διδασκαλίας διαφόρων θεμάτων, ακόμα και πανεπιστημιακού επιπέδου, αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι το Khan Αcademy όπου ένας ταλαντούχος αμερικανο-ινδός, ο Salman Khan, έχει γράψει σε video περισσότερες από 1800 διαλέξεις περί σχεδόν παντός επιστητού. Θα αναρωτηθεί κανείς, είναι τρελοί να βγάζουν δημόσια και δωρεάν κάτι που θα μπορούσαν να «μοσχοπουλήσουν»; Η απάντηση είναι όχι δεν είναι τρελοί, απλώς βλέπουν το αύριο και δεν ταμπουρώνονται στο χτες. Είναι φανερό ότι οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν δυνατότητες για νέους τρόπους διδασκαλίας. Τα μαθήματα e-learning όλο και βελτιώνονται όλο και πληθαίνουν σε έναν κόσμο που αναγκαστικά «γηράσκει αεί διδασκόμενος». Αυτός που θέλει να μάθει ένα αντικείμενο μπορεί πλέον να το κάνει κι από το διαδίκτυο. Ενας φίλος που τα είδε πρόσφατα αυτά μου είπε εντυπωσιασμένος: «Αφού υπάρχουν αυτά τα πράγματα στο διαδίκτυο, τι τα θέλουμε τα πανεπιστήμια»;Το πανεπιστήμιο είναι κάτι παραπάνω από αυτό που θα βρει ο φοιτητής σε μαθήματα σαν κι αυτά της πρώτης παραγράφου, ιδιαίτερα σε πανεπιστήμια για μηχανικούς για τα οποία έχω πιο άμεση αντίληψη. Είναι η αλληλεπίδραση με τον διδάσκοντα, η τριβή με το αντικείμενο, να μάθει να ρωτάει και να ψάχνει, να σχεδιάζει και να ολοκληρώνει μικρά projects και το βασικότερο να αναπτύσσει την κρίση του και να αμφιβάλει (κάτι που δυστυχώς δεν το μαθαίνουν στο λύκειο). Να μάθει δηλαδή όχι μόνο να χρησιμοποιεί γνώση αλλά και να δημιουργεί γνώση. Αυτά είναι ουσιαστικά που θα του χρειαστούν αύριο μεθαύριο και που δυστυχώς δεν χωράνε σε κανένα σκονάκι. Είναι όμως τα πράγματα έτσι στην Ελλάδα σήμερα;Εδώ και κάμποσα χρόνια το καμπανάκι έχει αρχίσει να κτυπάει για τα ελληνικά πανεπιστήμια. Ένα κυρίαρχο σύμπτωμα της νόσου κατά τη γνώμη μου είναι ότι τα αμφιθέατρα αδειάζουν. Αυτό γίνεται για διάφορους λόγους και με διάφορες δικαιολογίες: Άλλοτε οι διδάσκοντες είμαστε βαρετοί, άλλοτε αυτά που λένε οι διδάσκοντες μπορούν να τα βρουν οι φοιτητές στο διαδίκτυο, άλλοτε οι αίθουσες και γενικά οι χώροι δεν εμπνέουν (παρόλο που είναι πολύ καλλιγραφικά γραμμένα τα διάφορα συνθήματα στους τοίχους) κι επίσης είναι καμωμένα για πολύ μικρότερα ακροατήρια από αυτά που φοιτούν, άλλοτε η αλυσίδα των μαθημάτων κατακερματίζεται με καταλήψεις, απεργίες κλπ και «χάνεται η μπάλα». Η βασικότερη όμως αιτία κατά τη γνώμη μου είναι άλλη. Τα πανεπιστήμια νοσούν γιατί οδεύουν ολοταχώς προς το να γίνουν εξεταστικά κέντρα, όπου το μόνο που ενδιαφέρει είναι πόσες εξεταστικές περίοδοι θα υπάρχουν και να μην χαθεί κάποια μέρα από αυτές. Σημασία για τους φοιτητές έχει το χαρτί στο τέλος, άσχετα με τι γνώσεις που το συνοδεύουν. Σημασία έχει λοιπόν το αποτέλεσμα κι όχι η διαδικασία και πολλές φορές ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Και δυστυχώς το έχουμε αποδεχτεί όλοι αυτό. Βαδίζουμε ολοένα προς το πανεπιστήμιο της ήσσονος προσπάθειας.Το χαρτί των ελληνικών πανεπιστημίων αρχίζει τα τελευταία χρόνια να λέει όλο και λιγότερα πράγματα και, τουλάχιστον στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, δεν χρειάζονται οι λίστες διεθνούς αξιολόγησης για να μας το πουν (που κι αυτές ελέγχονται για την αντικειμενικότητά τους). Αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται στο ότι το βάρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας έχει μετατοπισθεί στο να μην χαθούν οι εξετάσεις και όχι στο τι γίνεται στις υπόλοιπες 13 εβδομάδες του εξαμήνου. Οι περισσότεροι διδάσκοντες ρίχνουν (μάλλον «ρίχνουμε» για να μην βγάζω την ουρά μου απ’ έξω) το βάρος της προσπάθειας στο ερευνητικό έργο (ερευνητικά προγράμματα και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, η λεγόμενη «αρθρολαγνεία») γιατί αυτό είναι που ουσιαστικά θα αξιολογηθεί στις διαδικασίες εξέλιξης του καθενός. Πόσα άρθρα και αναφορές, πόσα ερευνητικά προγράμματα, τι συντελεστής απήχησης, ποσοτικά και μετρήσιμα δηλαδή μεγέθη που έχουν να κάνουν με την έρευνα. Για τον τρόπο διδασκαλίας δεν υπάρχουν κριτήρια, πέρα από τα ερωτηματολόγια των φοιτητών που συνήθως ούτε καν εμφανίζονται στις κρίσεις. Υπάρχει λοιπόν ένα φαύλος κύκλος όπου η αδιαφορία των φοιτητών ενισχύει αλλά και ενισχύεται από την στασιμότητα των περισσότερων διδασκόντων, με αποτέλεσμα να αδειάζουν τα αμφιθέατρα. Κι αν η εικόνα των άδειων αμφιθεάτρων δεν μας ξενίζει πια, τότε κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας.Τα πανεπιστήμια είναι ένα όχημα ανάπτυξης και ανάκαμψης της χώρας που καλώς ή κακώς το οδηγούν οι διδάσκοντες σε αυτά. Μπορεί να παίρνουν σαφώς λιγότερα χρήματα από τους οδηγούς των τρόλεϋ, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αφήσουν το όχημα αυτό να εκτροχιαστεί, γιατί αν υπάρχει κάτι που μπορεί να βγάλει την χώρα μας από το τέλμα είναι μια σωστά εκπαιδευμένη νέα γενιά. Οι επιβάτες δηλαδή του οχήματος…