»Ο φΟβος δεν φυλαει τα ερμα

Tης Mαριας Kατσουνακη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

«Οι Νορβηγοί αφήνουν τα σπίτια τους ανοιχτά. Δεν φοβούνται, δεν κινδυνεύουν», διαβάσαμε πριν από μέρες στην «Ελευθεροτυπία», σε ανταπόκριση από το Οσλο, με αφορμή την επίσκεψη του ελληνικού Εθνικού Θεάτρου στην πόλη.

Ας κάνουμε μια προσπάθεια να θυμηθούμε πότε ήταν η τελευταία φορά που..
αφήσαμε την εξώπορτα ξεκλείδωτη, στην Αθήνα. Που φύγαμε χωρίς άγχος να επιστρέψουμε για να ελέγξουμε αν όλα είναι κλειστά και ασφαλισμένα.

Φοβόμαστε μέσα στα σπίτια μας, φοβόμαστε κι έξω από αυτά. Την περασμένη εβδομάδα, καλλιτέχνες που ζουν ή στεγάζονται στο Μεταξουργείο και στον Κεραμεικό συναντήθηκαν με την ηγεσία της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής για να ζητήσουν τη δέσμευσή τους ότι η περιοχή θα ξαναβρεί ησυχία και ασφάλεια. «Φοβόμαστε να βγούμε από τα σπίτια μας. Μπορεί να γίνει κάτι να μη φοβόμαστε;» είπαν απευθυνόμενοι στους αρμόδιους. Ο σκηνοθέτης Θόδωρος Τερζόπουλος συνόψισε και μια άλλη γνώριμη συνθήκη: «Οσο οι κυβερνήσεις δεν ασχολούνται συστηματικά και σοβαρά με τα προβλήματα του κέντρου της Αθήνας, ετοιμάζεται η άνοδος της Ακροδεξιάς».

Ο φόβος θα είναι ο αστάθμητος παράγοντας της επερχόμενης, κρίσιμης, αυτοδιοικητικής αναμέτρησης. Εκτός από χειροπιαστά προγράμματα και λύσεις για εντοπισμένα προβλήματα (όπως τα σκουπίδια), οι υποψήφιοι δήμαρχοι θα πρέπει να προτείνουν και τρόπους να ξεφοβηθούμε. Να ξαναβρούμε την πόλη και τους εαυτούς μας. Και αυτό είναι το πιο δύσκολο.

Ο φόβος δεν προσωποποιείται. Καλλιεργείται από όλες τις συνιστώσες της παρακμής, είναι παράγωγο ανασφάλειας, δυσαρέσκειας και αποστροφής, ακυρώνει τη λογική, γεννάει πανικό, τρέφεται από την οργή, κατευθύνεται εύκολα, διογκώνεται ταχύτατα, εκτονώνεται τυφλά.

Ο φόβος είναι μεγαλύτερη απειλή από το έγκλημα γιατί λειτουργεί πολλαπλασιαστικά και αγγίζει εκατοντάδες ανθρώπους. Μια παράνομη πράξη διαχέεται, μεταδίδεται σε κύματα, παραλύει, εάν βρεθεί σε περιβάλλον με αυξημένη παραβατικότητα. Η κλοπή μιας τσάντας ή η επίθεση εναντίον ενός περαστικού, μπορεί να μεγεθυνθεί, προκαλώντας ανεξέλεγκτες αντιδράσεις. Το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα είναι ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Ο έλεγχος της πλατείας έχει παραδοθεί σε εκείνους που έπεισαν ότι μπορούν να επιβάλουν την τάξη και να ανακουφίσουν τη ζωή των περιοίκων. Δεν ασχολείται κανείς με την πολιτική προέλευση των ατόμων αυτών γιατί εκείνο που προέχει είναι η λύση στο πρόβλημα. Οι όποιες φωνές αντίδρασης είναι πολύ ασθενείς μπροστά στη δύναμη όσων πράττουν ό,τι και όπως νομίζουν προκειμένου να μπορούν οι κάτοικοι να διασφαλίζουν μια στοιχειώδη ασφάλεια.

Η απόσυρση του κράτους και του δήμου από τον Αγιο Παντελεήμονα αύξησε τον φόβο και την εγκληματικότητα, έστρωσε το έδαφος για τη διάδοχη κατάσταση. Πριν από λίγο καιρό σε βραδινή εκπομπή ιδιωτικού καναλιού σε συζήτηση για την εύφλεκτη αυτή περιοχή, παρουσία κατοίκων και εκπροσώπων κομμάτων, η εικόνα ενός νέου άντρα γύρω στα 30 ήταν η πιο αποκαλυπτική. Ο νεαρός αυτός, γέννημα θρέμμα του Αγίου Παντελεήμονα, αφού περιέγραψε το πρόβλημα, με σύγχυση και οργή, υπέδειξε τους μουσουλμάνους ως υπεύθυνους για μια πυρκαγιά που είχε ξεσπάσει στην εκκλησία. Οταν του ζήτησαν να παρουσιάσει στοιχεία γι' αυτό, ενοχλήθηκε ακόμη περισσότερο γιατί θεωρούσε ότι ο ισχυρισμός του είναι ακλόνητος.

Ποιος μπορεί να αναστρέψει το κλίμα, να επαναφέρει την εμπιστοσύνη και την αρμονική συμβίωση; Πού θα βρεθούν τα κεφάλαια για την εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης για τους μετανάστες εν μέσω δημοσιονομικής κρίσης; Το κενό που έχει δημιουργηθεί από την αδράνεια - απουσία του κράτους έχει καλυφθεί από συμμορίες, οι οποίες αναλαμβάνουν να προσφέρουν, με το αζημίωτο, βοήθεια και προστασία. Ποιος θα αναλάβει να διαλύσει αυτό το πλέγμα παρανομίας, εγκληματικότητας, φόβου και παρακμής;

Η άνοδος και η πτώση του Ρούντι Τζουλιάνι, δημοφιλούς δημάρχου της Νέας Υόρκης, αποτελεί ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα: όταν παρέλαβε το 1994 τον δήμο της Νέας Υόρκης, η πόλη βρισκόταν σε κακή κατάσταση. Σύμφωνα με παλαιότερο δημοσίευμα του «Economist» η εγκληματικότητα ήταν ανεξέλεγκτη και πολλοί κάτοικοι σκέπτονταν να μεταναστεύσουν. Οταν ο Τζουλιάνι κέρδισε με μικρή διαφορά τον Ντέιβιντ Ντίνκινς, στρώθηκε αμέσως στη δουλειά. Διόρισε αρχηγό της αστυνομίας που άρχισε να κυνηγά τους μικροεγκληματίες, καταφέρνοντας έτσι να ανακόψει και τα σοβαρότερα εγκλήματα. Οπως αποδείχθηκε, πολλοί από εκείνους που δεν έκαναν τον κόπο να πληρώσουν εισιτήριο στο μετρό είχαν και όπλα στην κατοχή τους ή έπαιρναν ναρκωτικά. Το ηθικό της αστυνομίας ανέβηκε κατακόρυφα, η εγκληματικότητα υποδιπλασιάστηκε και οι φόνοι μειώθηκαν κατά δύο τρίτα. Μία από τις πιο επικίνδυνες πόλεις των ΗΠΑ μετατράπηκε σε μια από τις ασφαλέστερες.

Ο Τζουλιάνι ανάγκασε όσους ζούσαν από τα κοινωνικά επιδόματα να καθαρίζουν σε αντάλλαγμα τα πάρκα της πόλης. Εδωσε τέλος στον έλεγχο της ιχθυαγοράς και της αποκομιδής σκουπιδιών από τη Μαφία. Πούλησε άδεια κτίρια σε ιδιώτες, που τα επισκεύασαν και τα νοίκιασαν. Δεν μπόρεσε όμως να βελτιώσει την κατάσταση στα σχολεία ούτε να αποκαταστήσει μια φορολογική τάξη. Επί των ημερών του, το χρέος της Νέας Υόρκης αυξήθηκε κατά 50%. Ο διάδοχός του παρέλαβε ένα έλλειμμα της τάξης των 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Δημιούργησε πολλούς εχθρούς, μεταξύ των οποίων και οι περισσότεροι μαύροι που τον κατηγορούν για ρατσισμό. Μια από τις χειρότερες στιγμές της θητείας του ήταν τον Φεβρουάριο του 1999, όταν αστυνομικοί πυροβόλησαν 41 φορές έναν Αφρικανό μετανάστη επειδή νόμιζαν ότι πήγε να βγάλει όπλο. Αν δεν υπήρχε η Αλ Κάιντα, (θεωρείται ο δήμαρχος που έβγαλε τη Νέα Υόρκη από το τραύμα της 11ης Σεπτεμβρίου) θα είχε αποχωρήσει από τον δήμο με πολύ χαμηλά ποσοστά δημοτικότητας.

Η Αθήνα δεν είναι Νέα Υόρκη και ο Αγιος Παντελεήμονας δεν είναι Μπρονξ. Κάθε πόλη ορίζεται από τις δικές της ανθρωπολογικές και γεωπολιτικές συντεταγμένες. Ομως το αδιέξοδο παγιώνει τον φόβο, ο φόβος αρχίζει να προκαλεί ακαμψία και η ακαμψία βαθαίνει τα τραύματα. Οι δημοτικές εκλογές είναι η μόνη, ίσως τελευταία, ευκαιρία να επουλώσουμε και όχι να απωθήσουμε.