»Ενα βημα εμπρος, δυο πισω

Του ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΙΜΑ ΝΕΑ

Αν οι υποψήφιοι περιφερειάρχες δίνουν τον τόνο στις επερχόμενες εκλογές, ο Καμίνης και ο Μπουτάρης μοιάζουν μοναχικές καλαμιές σε έναν άρρωστο κάμπο.

Ηταν 1981, λίγο μετά τις εκλογές. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, με την αύρα του εκλογικού του θριάμβου, κατέβαινε στο Ηράκλειο της Κρήτης, να μιλήσει στο συνέδριο της ΚΕΔΚΕ. Ημουν εκεί, νεαρός συντάκτης, απεσταλμένος της εφημερίδας μου, και..
έχω ζωηρή την ανάμνηση της πάνδημης αποθέωσής του, όταν υποσχόταν ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα απελευθερωθεί από τα δεσμά της, θα υποκαταστήσει το υδροκεφαλικό, συγκεντρωτικό κράτος, θα αναδειχθεί σε «τρίτο βάθρο της δημοκρατίας», πεδίο της «αυτοδιαχείρισης» των κοινών από τον λαό, με αιρετούς άρχοντες σε πρώτο, δεύτερο και τρίτο βαθμό. Χρειάστηκαν 15 χρόνια για να δοθεί στους πολίτες το δικαίωμα να εκλέγουν τους νομάρχες και κοντά τριάντα χρόνια για να φθάσουμε στους εκλεγμένους περιφερειάρχες. Και, στο μεταξύ, η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχασε το φωτοστέφανό της και τη ζώνη αγνότητας που φορούσε τότε. Μπορεί να κέρδισε, σε αυτά τα χρόνια, αρμοδιότητες και αυτοτέλεια, μπορεί να έζησε χρόνια δημοκρατικής ευφορίας, μπορεί να έχει (και σήμερα) να επιδείξει περιπτώσεις δημιουργικών και αποτελεσματικών δημάρχων, αλλά δύσκολα θα έβρισκες πια κάποιον που να προσβλέπει σε αυτήν ως πεδίο αυτοδιαχείρισης των κοινών από τους πολίτες. Ούτε καν ως εναλλακτικό υπόδειγμα διοίκησης, με λογοδοσία και διαφάνεια.

Η πικρή αλήθεια είναι ότι οι θεσμοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν γίνει οι πρωταθλητές της κακοδιαχείρισης, κι έχουν το ρεκόρ των καταγγελιών για διαφθορά και καταπάτηση των δικαιωμάτων των πολιτών. Παρακολούθησαν τη φθορά και την παρακμή των μαζικών κομμάτων της δεκαετίας του ΄80, αναπαρήγαγαν πολλαπλασιαστικά τα κουσούρια τους, αποκέντρωσαν σε τοπικό επίπεδο όλες τις αμαρτίες του κυρίαρχου κομματικού και πολιτικού συστήματος.

Ηταν, γι΄ αυτό ακριβώς, ένα ελπιδοφόρο και ενθαρρυντικό βήμα εμπρός η απόφαση του ΠΑΣΟΚ να υποστηρίξει, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, δύο υποψηφίους δημάρχους που συμβολίζουν τη ρήξη με όλα αυτά. Ο Καμίνης και ο Μπουτάρης είναι άνθρωποι του καθαρού αέρα, όχι του κομματικού σωλήνα. Και η θητεία τους στον δημόσιο χώρο- η κοινωνική δράση του ενός, ο υποδειγματικός τρόπος με τον οποίο υπηρέτησε ο άλλος τον θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη- επιτρέπουν την ελπίδα ότι θα δοκιμάσουν ένα διαφορετικό, από το κυρίαρχο κομματικό μοντέλο, υπόδειγμα διοίκησης των δήμων.

Μόνο που, όπως συνήθως συμβαίνει, αυτό το ένα μικρό βήμα εμπρός συνοδεύτηκε από δύο μεγάλα βήματα πίσω.

Ο τρόπος που επελέγησαν οι υποψήφιοι περιφερειάρχες από το ΠΑΣΟΚ- το άχαρο παζάρι, οι ίντριγκες, οι κόντρες, τα κομματικά διαπιστευτήρια των υποψηφίων- δίνει την εντύπωση ότι στον νέο θεσμό των περιφερειαρχών θα αναπαραχθεί η αυτοδιοικητική κακοδαιμονία των δύο τελευταίων δεκαετιών: η υποταγή των θεσμών στους κομματικούς μηχανισμούς, στεγνούς από μαζική συμμετοχή, των επαγγελματιών της εξουσίας. Κι ακόμη χειρότερες υποσχέσεις δίνει ο τρόπος που και τα περισσότερα από τα άλλα κόμματα διαχειρίστηκαν τα «χρίσματα», με υποψηφιότητες που εγγράφονται σε παιχνίδια εσωκομματικών ισορροπιών, αρχηγικών φιλοδοξιών, αρχηγικών ανασφαλειών και διασπάσεων. Αν οι υποψήφιοι περιφερειάρχες δίνουν τον τόνο στις επερχόμενες εκλογές, ο Καμίνης και ο Μπουτάρης μοιάζουν μοναχικές καλαμιές σε έναν άρρωστο κάμπο.

Κι έπειτα, ήρθε ο ανασχηματισμός της περασμένης Δευτέρας, με την επιστροφή στις μεγάλες, υπέρβαρες σε πολιτικό προσωπικό, κυβερνήσεις του παρελθόντος. Ο ανασχηματισμός (πέρα από τις άμεσες πολιτικές σκοπιμότητες που υπηρέτησε) μοιάζει να συμβολίζει την παραίτηση του Γιώργου Παπανδρέου από τη σημαντικότερη υπόσχεση που είχε δώσει: την υπόσχεση μιας ρήξης με τον παραδοσιακό τρόπο διεύθυνσης του κράτους, με την υποκατάσταση, δηλαδή, της διοίκησης από το κόμμα και τον εποικισμό της κορυφής της διοικητικής πυραμίδας από ένα πληθωρικό (και βουλιμικό για εξουσίες και αρμοδιότητες, που φέρνουν πελατεία) πολιτικό προσωπικό. Δεν είναι θέμα αριθμών. Αλλά με κάθε επιπλέον υπουργό ή υφυπουργό (και την αναγκαία κουστωδία μετακλητών, πολιτικών συμβούλων και μπιστικών) που αναλαμβάνει να υποκαταστήσει στο έργο της μια διοίκηση που θα έπρεπε να λειτουργεί ανεξάρτητα και αξιοκρατικά, αναπαράγονται, μοιραία, αυτόματα σχεδόν, η ατροφία της διοίκησης και τα πελατειακά χαρακτηριστικά του κράτους. Οι αιτίες, δηλαδή, της συμφοράς μας.


Ο ανασχηματισμός (πέρα από τις άμεσες πολιτικές σκοπιμότητες που υπηρέτησε) μοιάζει να συμβολίζει την παραίτηση του Γιώργου Παπανδρέου από τη σημαντικότερη υπόσχεση που είχε δώσει:
την υπόσχεση μιας ρήξης με τον παραδοσιακό τρόπο διεύθυνσης του κράτους