»Τα λουκετα στην αγορα

pmandravelis@kathimerini.gr

Η δημιουργία μιας εκτεταμένης μεσαίας τάξης ήταν ανάγκη σε μια χώρα που βγήκε από έναν εμφύλιο, ο οποίος στη μία πλευρά είχε κομμουνιστές με κύριο αίτημα την «οικονομική δικαιοσύνη». Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ήταν συνειδητή πολιτική επιλογή του μετεμφυλιακού κράτους. Μέσα σ’ αυτήν τη στρατηγική της δημιουργίας εκτεταμένης «μεσαίας τάξης» εντάσσουν και το μοντέλο της..

αντιπαροχής, η οποία -παρά τα οικιστικά δεινά που επέφερε στις πόλεις- σχημάτισε και τα εκπληκτικά ποσοστά ιδιοκατοίκησης για τα οποία επαίρονται όλοι οι πολιτικοί.

Το μοντέλο της κοινωνικής ειρήνης διά της μικρής ιδιοκτησίας πέτυχε. Δημιουργήθηκε μια τεράστια μάζα ανθρώπων οι οποίοι είχαν να χάσουν πολλά περισσότερα «από τις αλυσίδες τους» αν ανατρεπόταν το σύστημα.

Κατά τη διαδικασία όμως δημιουργίας αυτής της μεσαίας τάξης υπήρξαν και πολλές αρνητικές επιδράσεις. Οικολογικές (από το μπετόν που κυριαρχεί στις πόλεις μέχρι την εκτεταμένη ρύπανση από τις βιοτεχνίες), οικονομικές (μεγάλη παραοικονομία), αισθητικές («να ’ρθουν και οι φριχτοί μικρομεσαίοι, χωρίς αυτούς τα μαγαζιά ούτε το φως δεν θα ’χαν να πληρώσουν», τραγούδησε ο Διονύσης Σαββόπουλος), πολιτικές (τροφοδότησε τα μάλα τον λαϊκισμό) κ.λπ. Παρ’ όλα αυτά όμως ο δυναμισμός αυτής της αναδυόμενης μεσαίας τάξης δημιούργησε ανάπτυξη. Στρεβλή -κρίνοντας εκ του αποτελέσματος- αλλά πάντως ανάπτυξη.

Αυτό το μοντέλο έφτασε στα όριά του. Κατ’ αρχήν οικονομικά. Μέχρι σήμερα ένα μαγαζί συντηρούσε δύο τουλάχιστον οικογένειες. Μία εκείνου που το δούλευε και μία εκείνου που το νοίκιαζε. Αναπτύχθηκε μια ολόκληρη αγορά αέρα με τελικό πληρωτή τον καταναλωτή και το κράτος. Ενα μικρό μαγαζί για να «τα βγάλει πέρα» (σύμφωνα με τα ελληνικά πρότυπα) έπρεπε και να πουλά με υψηλότατο ποσοστό κέρδους και να αποφεύγει να πληρώνει φόρους, εισφορές κ.λπ. Στην ουσία η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα δημιούργησε μια τεράστια φούσκα, η οποία τώρα, λόγω της κρίσης, σκάει και τα λουκέτα στους εμπορικούς δρόμους πληθαίνουν.

Γενικώς, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι ατμομηχανή ανάπτυξης σε μια υπανάπτυκτη χώρα. Αν, όμως, παραμείνουν τέτοιες επί μακρόν και δεν ξεπηδήσει μέσα απ’ αυτές ένας ικανός αριθμός μεγάλων επιχειρήσεων που να σύρουν το τρένο της οικονομίας στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, τότε μαραζώνουν όλες μαζί και μαζί τους η οικονομία. Η μεσαία τάξη έχει χάσει τις ευκαιρίες που η μετεμφυλιακή Ελλάδα προσέφερε, αλλά δεν βρήκε νέες. Ενα μεγάλο κομμάτι της εθίστηκε στον κρατικό προστατευτισμό και δεν εκσυγχρονίστηκε, ένα άλλο κομμάτι πνίγεται από τον ίδιο προστατευτισμό.

Το έγκλημα της σύγχρονης Ελλάδος είναι ότι στο όνομα της προστασίας των πρώτων δεν επιτρέπει την άνθηση των δεύτερων. Χρειαζόμαστε μια νέα μεσαία τάξη που μπορεί να αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά ενός νέου αναπτυξιακού άλματος της χώρας. Υπάρχουν χιλιάδες νέοι επιστήμονες, επιχειρηματίες, οι οποίοι θέλουν να δημιουργήσουν, αλλά ουσιαστικά τους το απαγορεύουμε με τον φόβο δημιουργίας οικονομικών ανισοτήτων. Μόνο που φτάσαμε εδώ και καιρό σ’ ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και πρέπει να αποφασίσουμε. Περισσότερη ανισότητα στον πλούτο ή περισσότερη ισότητα στη φτώχεια;