»Η Δημοσιογραφια εδω και τωρα

του Άρη Δαβαράκη Protagon.gr

Όπως όλα τα πράγματα έτσι και η Δημοσιογραφία δεν είναι πια αυτό που ξέραμε. Δεν θα κάτσω τώρα να αναλύσω τους λόγους και τις αιτίες. Θέλω να μιλήσετε εσείς, μέσα από ένα κολάζ που θα επιχειρήσω να κάνω από φράσεις δικές σας, «κλεμμένες» από τα σχόλια στο κείμενό μου «Τι σημαίνει..
δημοσιογράφος».

Πριν ξεκινήσω το «κολάζ» μου (δύσκολη δουλειά!) να σημειώσω μόνο δύο δικές μου, όχι απλά «απόψεις», αλλά γενικώς αποδεκτές νομίζω επισημάνσεις.
1. Η mainstream δήθεν «έγκυρη» Δημοσιογραφία, που για πολλές δεκαετίες εξυπηρέτησε κυρίως συμφέροντα οικονομικά ή «πολιτικά» (που στόχο πάλι «τα λεφτά» είχαν), είναι στα τελευταία της.
2. Η εφεύρεση, εξάπλωση και, τελικά, η επικράτηση του Internet ως το κύριο μέσο μετάδοσης της πληροφορίας γρήγορα και εύκολα, ανέτρεψε ένα κατεστημένο πολλών δεκαετιών που τώρα «ψάχνεται». Η πρόβλεψή μου είναι ότι θα ζοριστεί πολύ, αλλά αυτή είναι μια προσωπική εκτίμηση.

Ας πάμε λοιπόν, σιγά-σιγά και κοπιαστικά στο copy-paste από φράσεις δικές σας σχετικές με το δημοσιογραφικό τοπίο όπως εμφανίζεται στην Ελλάδα σήμερα. Όπου μπορώ και πρέπει, παρεμβαίνω. Αλλιώς απλώς θα προσπαθήσω να μεταφέρω την ματιά όσων έκαναν τον κόπο να αφήσουν ένα σχόλιο κάτω από κείμενο μου σ΄ένα ευρύτερο κοινό που, ευτυχώς, συνεχώς πολλαπλασιάζεται – εντυπωσιακά μάλιστα.


«Στις συναναστροφές με φίλους», λέει η Andrie, ξεκινώντας την κουβέντα, «πάντα είμαι η μοναδική που βρίσκομαι εν μέσω πυρών να υπερασπίζομαι την ιδέα της δημοσιογραφίας, να προσπαθώ να πείσω ανθρώπους λογικά σκεπτόμενους τι; Ότι οι περισσότεροι εκφωνητές ειδήσεων δεν είναι φερέφωνα ενός σάπιου πολιτικοοικονομικού συστήματος; Ότι η δημοσιογραφία απέχει πολύ από αυτό που βλέπουν, ακούν και διαβάζουν; Πώς; Αφού αυτά βλέπουν, ακούν και διαβάζουν». Ο Θάνος Κ. δίνει και μια εξήγηση, κυνικός και Φιλλέλην, για τους λόγους που συμβαίνει αυτό που λέει η Andrie : «Οι δημοσιογράφοι (το 99%)», λέει, «είναι πλέον ιδιωτικοί υπάλληλοι, με όλη τη σημασία των λέξεων και με ότι αυτό συνεπάγεται». Σωστή και λογική επισήμανση.


Η Γκέλη Βούρβουλη, που είναι και η αρχισυντάκτης μας εδώ στο Protagon.gr, οπότε η άποψή της «δείχνει» πολλά, λέει ότι «επειδή η αλήθεια είναι σχετική και τα ΜΜΕ είναι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, η αποστολή του δημοσιογράφου είναι να βοηθήσει τον «πελάτη» του να σκέφτεται». Θα πρότεινα σε όλους μας να δώσουμε βάση σε αυτήν τη θέση – γιατί έχει πολλή καλά κρυμμένη ουσία - και πολλή κοινή λογική. Η Εύη στη συνέχεια σημειώνει πως είναι τόσοι πολλοί οι «εκφωνητές» και τα «φερέφωνα» ώστε είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις μέσα σε αυτούς τους κάποιους «σωστούς». Και ενώ ο Μανώλης Γκαζής μου σκάει ένα χαμόγελο «προσωπικά» ενθαρρυντικό, ο Ιωάννης αναστενάζει : «Τι να σας κάνει και ο δημοσιογράφος -από τι στιγμή που τα κείμενά του πρέπει να είναι αρεστά στον εργοδότη του;»

Η Αγράμπελη Καρυωτάκη σχολιάζει με έναν τρόπο που, προσωπικά μου είναι αντιπαθής, αλλά και το protagon.gr ως ομάδα, έχει αποφασίσει να μην τον αποδέχεται. Κατά λάθος, μάλλον αφηρημένος, ενέκρινα το σχόλιό της. Είναι χρήσιμο μόνο ως δείγμα σχολίων που ΔΕΝ εγκρίνονται. Η Dorothea πάλι πιστεύει ότι εγώ (εννοεί εμένα, τον Άρη) «ξέρω όλες τις απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτω» αλλά «δεν επιθυμώ να τις πιστέψω γιατί με κάνουν να στριφογυρνάω στον ύπνοι μου». Και ο φίλος μας ο Κώστας «από τα ορεινά μαντριά της Αρκαδίας» τα λέει σταράτα και απορεί «πώς μπορεί κάποιος να κάνει κριτική η σχολιασμό σε πράγματα που δεν έχει καν μυρουδιά; Πέφτει πχ ένα αεροπλάνο», σου λέει, «και όλοι γίνονται πιλότοι μηχανικοί μετεωρολόγοι, πνίγεται κάποιος όλοι γίνονται γιατροί ναυαγοσώστες, παντρεύεται κάποιος όλοι γίνονται κουμπάροι και παππάδες». Έχει δίκιο. Είμαστε όλοι απίστευτοι ξερόλες.

Ο DM, απλός, λιτός, με χιούμορ και επί της ουσίας: «Είναι πολλά τα λεφτά Άρη…», λέει, ενώ ο Alekos είναι σαφής, σκληρός και ξεκάθαρος : «Ζούμε μια μηντιακή χούντα. Καμία ελεύθερη φωνή δεν μπορεί να νικήσει τον Χατζηνικολάου και την Τρέμη: 5 λεπτάκια TV και όλες οι συνειδήσεις πάνε προς τα εκεί που οι καναλάρχες και οι εκδότες θέλουν». Η «Βουβουζέλα» πιστεύει απλά ότι «δημοσιογράφος = ρεπορτάζ» και ότι όλοι εμείς «είμαστε μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης του». Ο srood73 πολύ εύστοχα γράφει ότι «ζούμε της εποχή της γνώμης και όχι της γνώσης», ενώ ο Κωνσταντίνος Μ πολύ ξεκάθαρα δηλώνει : «Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στην Ελλάδα η δημοσιογραφία είναι διεφθαρμένη και κατευθυνόμενη όπως και η πολιτική...» Η Αγγελική με ψύχραιμη και απλή σοφία λέει ότι «.οι αναξιόπιστοι δημοσιογράφοι κάνουν κακό σε πολίτες που δεν ψάχνονται, που τα δέχονται όλα αμάσητα. Αν όλοι εμείς θωρακίσουμε τους εαυτούς μας με κριτική σκέψη» ώστε «παντού μέσα μας να υπάρχει ο προβληματισμός, τότε μόνο καλό θα μας κάνει η δημοσιογραφία». Εντυπωσιακή «καθαρότητα νου» μέσα σε τόσο αλαλούμ, οφείλω να ομολογήσω, σφίγγοντας, νοητά, το χέρι της Αγγελικής.


Ο Κώστας μεταξύ άλλων μας θυμίζει ότι «όχι ο δημοσιογράφος δεν αποκαλύπτει τις πηγές του, οφείλει όμως να τεκμηριώσει στέρεα τα όσα λέει», ενώ ο Giannis σ΄ένα εκτενές και ενδιαφέρον κείμενο οραματίζεται μεταξύ άλλων «έναν τέλειο κόσμο» όπου « ο δημοσιογράφος θα έπρεπε να μπορεί να εκφράσει ακόμα και απόψεις που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα του εκάστοτε επιχειρηματία για τον οποίο δουλεύει». Όσο και αν ακούγεται αυτό «αντιρρεαλιστικό», το πιστεύω και εγώ : Αν ο δημοσιογράφος μπορούσε να εκφραστεί απολύτως ελεύθερα, τελικά θα εξυπηρετούσε ακόμα καλύτερα και τον εργοδότη του. Αλλά αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση, την κρατάμε για κάποια άλλη στιγμή.



Ο Διονύσης Παπαδόπουλος ζητάει απλά από όλους τους ανθρώπους- και τους δημοσιογράφους - να κοιτάνε ψηλά, να είναι καταρχήν Άνθρωποι δηλαδή, «Άνω Θρώσκοντες», ενώ ο Teo μας συνιστά, απλά, λιτά και χωρίς κανέναν ενδοιασμό, απλά «να πετάξουμε την τηλεόρασή μας». Ο καλός φίλος observations αντιγράφει αποσπάσματα από την Wikipedia (που δεν βοηθάνε!), ενώ ο Β. Μακρής πολύ όμορφα περιγράφει ότι ο κάθε ένας (αναγνώστης ή θεατής), δίνει την δική του ερμηνεία, σύμφωνα με την δική του κοινωνική, οικονομική και πολιτική θέση, την δική του μόρφωση, την δική του αισθητική, τις δικές του εμπειρίες και, (πολύ σημαντικό), σύμφωνα με την δεδομένη ψυχολογική στιγμή, θυμίζοντας μας ότι, όπως λέει και ο Marcel Martin, υπάρχουν τόσες ερμηνείες, όσοι θεατές (στην περίπτωσή μας «αποδέκτες της είδησης»). Ο 19χρονος ApostolosSMS που θέλει να γίνει δημοσιογράφος, σ΄ένα γενικότερα ενδιαφέρον μεγάλο σχόλιο, γράφει επί λέξει : «Δημοσιογράφος για μένα είναι αυτός που ξέρει ότι η ΒΡ, π.χ, έκανε photoshop , και θα κινήσει γη και ουρανό να μαθευτεί αυτό, όχι για χάρη του εκδοτικού ομίλου που τα συμφέροντα του είναι ενάντια στη ΒΡ, αλλά για να φροντίσει να κινητοποιήσει τον κόσμο. Μέσω των οικολογικών οργανώσεων; Μέσω τρίτων;» αναρωτιέται και ο ίδιος. Και απαντάει με μεγάλη ευγένεια : «Αγνοώ. τα κίνητρά του δημοσιογράφου όμως (λέει ένας αυριανός δημοσιογράφος) πρέπει όμως να είναι υπέρ του «αγαθού» (όπως το εννοούσαν οι αρχαίοι ημών..)»

Το σχόλιο του Γιώργου Καραχάλιου είναι ένα μεγάλο, αυτοτελές, ολοκληρωμένο κείμενο. Ως πιο μπασμένος στο χώρο σημειώνει ας πούμε : «Στο Star για παράδειγμα, ο Μαλέλης στόχευσε στο καλλιτεχνικό κουτσομπολιό προκειμένου να αντλήσει μία σχετική τηλεθέαση. Δεν το βρίσκω αθέμιτο». Είναι και αυτή μια σοβαρότατη άποψη, ο καθένας κάνει τη δουλειά του όπως ξέρει καλύτερα. Ο Observations επανέρχεται για να μας θυμίσει μερικά βασικά για εκείνον: 1. Η πρώτη υποχρέωση είναι η αλήθεια, 2. Πίστη, αφοσίωση, στους πολίτες, 3. Πειθαρχία σε ότι αφορά την επιβεβαίωση, 4. Διατήρηση ανεξαρτησίας από αυτούς στους οποίους αναφέρεται στα θέματά του, 5. Θα πρέπει να υπηρετεί τους πολίτες ως ένα ανεξάρτητο κέντρο ελέγχου, 6. Θα πρέπει να είναι κοινωνός δημόσιας κριτικής και συμβιβασμού, 7. Να σέβεται τα δικαιώματα και την υπευθυνότητα των πολιτών. Ο ΝΙΚΟS αναρωτιέται «γιατί η άποψη του Τσίμα ή του Καψή για την οικονομική πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης είναι περισσότερο έγκυρη από την δική σας ή την δική μου ή του οποιουδήποτε πολίτη;», ενώ η Κατερίνα, με το δίκιο της, φωνάζει (τα κεφαλαία στο internet είναι σαν να φωνάζεις) «ΔΕ ΜΠΟΡΕΙ ΕΝΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΝΑ ΕΧΕΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ, ΚΑΝΑΛΙΑ, ΡΑΔΙΩΦΟΝΟ. ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ ΠΟΥ ΔΟΥΛΕΟΥΝ ΣΕ ΑΥΤΟΝ/ΑΥΤΗΝ, ΝΑ ΦΩΤΙΣΟΥΝ ΤΥΧΟΝ ΠΑΡΑΠΤΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ ΤΟΥΣ;» Άδικο έχει που εξανίσταται η γυναίκα – και με τέτοιο καύσωνα μάλιστα; Και ο Μάνος Μακράκης πολύ απλά λέει ότι δημοσιογράφος είναι «αυτός που ερευνά , ψάχνει , διασταυρώνει , σκέφτεται και γράφει προκειμένου να ενημερώσει το κοινό». H Kiki το ίδιο απλά μας θυμίζει ότι «σε κάθε δουλειά υπάρχει καλός, μέτριος και κακός επαγγελματίας», ενώ ο Ko$ti$ που τελειώνει το Λύκειο και σκέφτεται να γίνει δημοσιογράφος αναρωτιέται ειλικρινέστατα «αν αξίζει να γίνει κανείς φερέφωνο των άλλων για 800-1000 ευρώ»; Του απαντώ αυθόρμητα και με πολλή αγάπη ότι όχι, βέβαια δεν αξίζει. Ούτε κατά διάνοια.


Ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ που οι απόψεις του με βρίσκουν γενικά σύμφωνο, καταλήγει ως εξής : «Δημοσιογράφος είναι, λοιπόν, αυτός που λέει ότι βλέπει, λέει την αλήθεια και κατευθύνεται μόνο από κοινωνική συνείδηση. Αν δεν μπορεί, πουλιέται, αν μπορεί πάει και δουλεύει σερβιτόρος και κάνει πολύ καλά την δουλειά του, πλέον, σαν δημοσιογράφος». Μπράβο Στεφανε. Μαζί σου! Ο Άλφα-Δέλτα, με τη σειρά του, εξοπλισμένος με χιούμορ, λέει ότι «την εποχή του ευδαιμονισμού ο "καλός" δημοσιογράφος «είναι λογικό να είναι:1. Πλούσιος, 2. Όμορφος, 3. Δημοφιλής, 4. Ισχυρός». «Τι κρίμα όμως», προσθέτει : «Θα τον προτιμούσα να, 1- Αναζητά την αλήθεια. 2- Ασκείται στην Αρετή, και,3- Να είναι καλός και αγαθός». Η Ειρήνη λέει ότι «τα "παράθυρα" , τα σχόλια , οι πολλές συζητήσεις παραπλανούν το κοινό , το χειραγωγούν και το οδηγούν σκόπιμα στα συμπεράσματα , που επιθυμούν οι παρασκηνιακοί άρχοντες των ΜΜΕ», ο Ανώνυμος καταφεύγει στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα, ενώ ο Οίκος Ανοχής λέει τα πράγματα με το όνομά τους, δικαιώνοντας το ψευδώνυμό του : «Πως θα μπορούσε άλλωστε» αναρωτιέται βάζοντας τον εαυτό του στη θέση του δημοσιογράφου «να μιλήσει για τα πανωτόκια ή για τα διάφορα καρτέλ και με την έρευνα του να "απαιτήσει εισαγγελική παρέμβαση " όταν πρακτικά οι τράπεζες και τα καρτέλ γάλακτος βενζίνης, τηλεφωνίας, νερού, super market κ.λ.π, είναι ο χρηματοδότης του εκάστοτε εργοδότη του μέσω των διαφημίσεων;».


Δεν ξέρω πόσο ακόμα πρέπει να προσπαθήσω να μεταφέρω εδώ στο κείμενό μου αυτό το αίσθημα που εκεί έξω «βράζει» και μεγεθύνεται και είναι γεγονός αναμφισβήτητο, πολύ ζωντανό, επίκαιρο και, κυρίως, κανείς δεν ξέρει «τι κυοφορεί» : Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, σαν τους πολιτικούς, έτσι και οι δημοσιογράφοι-υπάλληλοί τους, δεν χαίρουν πια καμιάς εκτίμησης από την κοινωνία. Τις προάλλες μια παρέα αναγνώρισε παρουσία μου τηλεοπτικό αστέρα παρουσιαστή ειδήσεων (άνκορμαν, όπως μάθαμε πια να λέμε) σε κάποιο εστιατόριο και το ΤΙ λέγανε γι’ αυτόν (αφού του υποβάλλανε τα σέβη τους), δεν θέλετε να τα ακούσετε : «Τσιράκι, γλύφτης, δουλοπρεπής, μεγαλοπιασμένος, ξεγραμμένος, απατεώνας – κι λίγα σας λέω, για να μην περάσω στα μπινελίκια και τα σεξουαλικά! Ο Κωστής Μακρής, για να επιστρέψω στα σχόλια, λέει χαρακτηριστικά κάτι που και εκείνος το έχει ακούσει, όπως δηλώνει : «Τη μισή τους ζωή μιλάνε γι αυτά που δεν ξέρουν και την υπόλοιπη σωπαίνουν γι’ αυτά που έχουν μάθει». Ο Consequence είναι σαφής και έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «Πλέον δεν υπάρχουν δημοσιογράφοι, υπάρχουν μόνο "δημοσιογράφοι" και αυτοί είναι κάποιοι που εκτελούν διατεταγμένη υπηρεσία, σαν τους φαντάρους ένα πράγμα». Ο R.V λειτουργεί σαν αστραπή μέσα στο σκοτάδι γράφοντας «Δημοσιογράφος είναι ο Αυγερόπουλος με τον πολυβραβευμένο του "ΕΞΑΝΤΑ"»,


Ο Paplyric με ένα ακροβατικό λέει πώς «Καλοί επαγγελματίες, είναι και ο Τριανταφυλλόπουλος και ο Πρετεντέρης και ο Χατζηνικολάου και, και, και...Τόσο καλοί όμως, που κατάντησαν επικίνδυνοι απευθυνόμενοι σ ένα ανεκπαίδευτο κοινό. Γιατί ξέρουν τον τρόπο να χειραγωγούν τη μάζα και να κάνουν τη μπάζα τους». Και ο Τόμης παρατηρεί (και δεν είναι ο μόνος) ότι «ο ίδιος δημοσιογράφος από μέσο σε μέσο αλλάζει την ανάλυση του. Αλλιώς τα λέει στο Αλτερ, αλλιώς τα λέει στην εφημερίδα του. Ο ίδιος δημοσιογράφος αναλυτής ακυρώνει το κριτήριο του και προσαρμόζει την κρίση του αναλόγως των συμφερόντων του μέσου που εκπροσωπεί».


Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να συνεχίσω να «μοντάρω» κομμάτια και αποσπάσματα από τα σχόλια σας, όποιος εξ΄άλλου ενδιαφέρεται να τα μελετήσει (γιατί πολλά από αυτά αξίζουνε πραγματικά «τον κόπο») , θα τα βρει κάτω από το «Τι σημαίνει Δημοσιογραφία» . Ξεκινήσαμε μια κουβέντα που είναι πράγματι πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη, ιδιαίτερα τώρα, τον χειμώνα 2010-2011 που έρχεται, στην διάρκεια του οποίου πολλές ανατροπές θα συμβούνε και κανείς νοήμων άνθρωπος δεν θα μπορεί πια να αρκεστεί στην «ενημέρωση των επιχειρηματιών» που ξεβράζει στο καθιστικό μας στις 8 ή τις 9, από τα κατευθυνόμενα και ανήκοντα σε μεγαλοεπιχειρήσεις τηλεοπτικά κανάλια. Η εποχή «Της Ελένης Βλάχου και του Χρήστου Λαμπράκη» έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί : Το διαδίκτυο είναι εδώ τόσο για να διαχέει την πληροφορία, όσο και για να την διασταυρώνει. Μαζί με τα «παλιά κόμματα» και τα μεγαλοστελέχη τους μπαίνουν πια στο «χρονοντούλαπο της Ιστορίας» και τα «μεγάλα συγκροτήματα ΜΜΕ», μαζί με τους πιο επιπόλαιους και κουτοπόνηρους από τους «μεγαλοδημοσιογράφους» τους, βέβαια…


ΥΓ: Ως, απαραίτητο κατά την ταπεινή μου γνώμη επιδόρπιο στο κυρίως γεύμα, αντιγράφω ολόκληρο το σχόλιο της Βασιλικής Νευροκοπλή, το οποίο και προσυπογράφω χωρίς δεύτερη σκέψη : «Στην ιστορία του κόσμου», γράφει, « μόνον δυο ειδών πρόσωπα δικαιούνται να διαχειριστούν τους όρους ελευθερία και αλήθεια, με ειλικρίνεια: οι ποιητές και οι άγιοι. Κι αυτό διότι αυτοί επιτελούν έργο «ουχί παραδεδεγμένης χρησιμότητας», όπως θα το ονόμαζε ο Παπαδιαμάντης.

Οποιοσδήποτε άλλος δεν μπορεί να διαχειρίζεται κατά αντίστοιχο τρόπο τους όρους αυτούς, άρα και ο δημοσιογράφος. Μέσα στον κόσμο της ιδιοτέλειας, της ιδεολογίας, της ανάγκης και των συμφερόντων, είναι μοιραίο, άνθρωποι όπως είναι και οι δημοσιογράφοι, να υποτάσσονται ενσυνείδητα ή ασυνείδητα στα πάθη του κόσμου. Το αίτημα για ελεύθερη δημοσιογραφία είναι τόσο ουτοπικό όσο και το αίτημα για άνθρωπο ελεύθερο χωρίς πνευματικές παραμέτρους που θα του επέβαλλαν εξ ορισμού την πλήρη αποχή από οποιαδήποτε μορφή άσκησης εξουσίας, άρα και αυτής του δημόσιου λόγου.

Κατά τη γνώμη μου το μόνο που μπορούμε να αιτούμαστε, -συμπεριλαμβανομένου το «ο καθένας να κάνει ότι καλύτερο μπορεί σύμφωνα με τη συνείδησή του»-, είναι να διαφυλαχθεί η πολυφωνία των μέσων, ώστε ο πολίτης να έχει τουλάχιστον εν δυνάμει την δυνατότητα της ποικίλης ενημέρωσης, της εποπτείας συγκρουόμενων συμφερόντων, ακόμη και της σύγχυσης της πληροφόρησης που ωστόσο απαγορεύει τον εφησυχασμό των συνειδήσεων και της σκέψης.