»Μια σταγoνα Ιστορια: οι Μαυροι Πανθηρες

του Δημήτρη Καμπουράκη Protagon.gr

Επειδή οι εγχώριοι τρομοκράτες μονοπωλούν ξανά την ειδησεογραφία μας παριστάνοντας τους ένοπλους επαναστάτες, δίνω εδώ μια περιληπτική ιστορία μιας άλλης πραγματικής, ολοφάνερης και μαζικής ένοπλης πάλης. Μαζί με την πολύ διδακτική πορεία των πρωταγωνιστών της.

Τον Οκτώβριο του 1966 δημοσιεύεται στις..
Αμερικανικές εφημερίδες ένα περίεργο ιδεολογικό και πολιτικό μανιφέστο, που αναγγέλλει την ίδρυση ενός νέου κόμματος. Ονομάζεται «Μαύροι Πάνθηρες», έδρα του είναι το Όκλαντ της Καλιφόρνια και απευθύνεται αποκλειστικά στους μαύρους της Αμερικής. Το μανιφέστο ζητά να δοθούν δικαιώματα στους defacto οικονομικά και κοινωνικά αποκλεισμένους Αφροαμερικανούς, να τερματιστεί η κτηνωδία των αστυνομικών σε βάρος τους, να απαλλαχτούν από την στρατιωτική θητεία, να αναγνωριστεί η προσφορά τους στην Αμερικανική ιστορία, να αποκτήσουν πλήρη απασχόληση, τροφή σε κρατικά συσσίτια, στέγαση σε κρατικά σπίτια και άλλα πρωτοφανή για τα τότε (και τα σημερινά) Αμερικανικά δεδομένα. Η κοινωνία της υπερδύναμης ήταν πολύ συντηρητική και ειδικά στο νότο ρατσιστική, όπου η Κου Κλουξ Κλαν (αν και παράνομη) δρούσε χωρίς ιδιαίτερα εμπόδια. Δίπλα στην πελώρια συντηρητική μάζα, το κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ άρχιζε να εμφανίζεται και ο Μάρτιν Λούθερ Κίγκ προσπαθούσε με φιλειρηνικό τρόπο να αλλάξει τη νοοτροπία στην χώρα. Οι Μαύροι Πάνθηρες δεν είχαν σχέση με Μάρτιν Λούθερ. Ήταν πολύ εξτρεμιστές για να ικανοποιηθούν μ’ ένα «yesterday I had a dream”.


Ο μέσος Αμερικανός έβαλε τα γέλια στην αρχή, πολύ γρήγορα όμως το μυαλό του σχημάτισε μια πολύ ανησυχητική εικόνα των Μαύρων Πανθήρων, όπως τους έβλεπε σε φωτογραφίες και ασπρόμαυρα τηλεοπτικά πλάνα της εποχής. Ήταν κάτι πανύψηλοι μαύροι, αγέλαστοι με πετρωμένα σκληρά πρόσωπα, κατσαρά μαλλιά σαν θάμνους, μούσια ή χίπικα μουστάκια, πέτσινα γιλέκα, μαύρα γυαλιά, στρατιωτικούς μπερέδες. Κρατούσαν πιστόλια ή οπλοπολυβόλα και φορούσαν χιαστί στο στήθος φυσεκλίκια με μεγάλες γυαλιστερές σφαίρες. Το πιο παράξενο ήταν ότι δεν έδειχναν καμία διάθεση να κρυφτούν, αντιθέτως έβγαζαν τις αγριεμένες φάτσες και τον οπλισμό τους φόρα-παρτίδα, σα να μην υπολόγιζαν διόλου το κράτος και την αστυνομία. Όλο τους το στήσιμο ήταν μια προκλητική επίδειξη αποφασιστικότητας και πλήρους αψηφισιάς. Ακόμα πιο ανησυχητική ήταν η διάρθρωση του κόμματος όπως ανακοινώθηκε επίσημα. Είχε μόνο τρεις αξιωματούχους στην κεντρική διοίκηση. Τον Μπόμπυ Σιλ ως γραμματέα του κόμματος, τον Χιούι Νιούτον ως υπουργό Άμυνας και τον Έλντριτζ Κλίβερ ως υπουργό πληροφοριών. Αυτό δεν έμοιαζε με κόμμα, αλλά με στρατιωτική μονάδα.


Ο ιδεολογικός τους προσανατολισμός ήταν εμφανώς Μαρξιστικός. Ήταν ένας «επαναστατικός στρατός» που απέρριπτε τα ειρηνικά πολιτικά μέσα και ήταν αποκλειστικά προσανατολισμένος στην μαζική ένοπλη πάλη. Αποκαλούσαν την αστυνομία «στρατό κατοχής», τους ένστολους pigs (γουρούνια) και άνοιξαν αμέσως κανονικό πόλεμο μαζί τους. Πολλοί από τους πυρήνες τους είχαν για σύνθημα τη Μαοϊκή ρήση «το δίκιο βρίσκεται στην άκρη της κάνης μας». Η πρώτη τους διάσημη ενέργεια ήταν η εισβολή τριάντα πάνοπλων Πανθήρων στο κοινοβούλιο του Σακραμέντο για να ακυρώσουν μια συζήτηση περί κατάργησης της οπλοκατοχής. Ο κυβερνήτης της Καλιφόρνιας και μετέπειτα Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν το σκάει από ένα πλαϊνό πορτάκι, ενώ οι Πάνθηρες διαβάζουν ένα μανιφέστο που μεταδίδεται απ’ ευθείας από την τηλεόραση. Η απήχηση τους στις μάζες των Αφροαμερικανών είναι τρομακτική. Οργανώσεις ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια σ’ όλες τις πόλεις της Αμερικής όπου ζουν μαύροι και εμφανίζονται δεκάδες τοπικοί αρχηγοί, ο ένας πιο ακραίος από τον άλλον, με βασικότερο κοινό σημείο τους το μίσος εναντίον του συστήματος και των λευκών εκφραστών του.


Μέσα σε λίγους μήνες, τα γκέτο των μαύρων στις παρυφές των μεγαλουπόλεων σχεδόν αυτονομούνται. Οι τηλεοράσεις δείχνουν μακρινά πλάνα από τις φτωχογειτονιές των μαύρων, στην καρδιά των οποίων υψώνονται πυκνά σύννεφα καπνού. Οι εφημερίδες βρίθουν φωτογραφιών από δρόμους γεμάτους οδοφράγματα με εξαγριωμένους ένοπλους μαύρους πίσω τους. Μόλις μια αστυνομική περίπολος εμφανίζεται στις επίμαχες περιοχές, κατ’ ευθείαν μια ένοπλη περίπολος των Πανθήρων αρχίζει να την ακολουθεί, για «να προστατεύσει τους αδερφούς από την κτηνωδία τους». Το κρυφτό αυτό καταλήγει συνήθως σε κανονική μάχη. Δεκάδες αστυνομικοί πέφτουν νεκροί και εκατοντάδες τραυματίζονται από ελεύθερους σκοπευτές. Αντιστοίχως, εκατοντάδες μαύροι φυλακίζονται χωρίς δίκη και δεκάδες τοπικοί αρχηγοί δολοφονούνται μυστηριωδώς. Τον Ιούνιο του 1967 ξεσπούν ταραχές στο Marion που κρατούν επτά ολόκληρες μέρες. Τελικός απολογισμός, 47 νεκροί και 7000 τραυματίες και από τις δυο πλευρές. Όταν δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κίγκ, οι Πάνθηρες προγραμματίζουν διαδήλωση μέσα στην πρωτεύουσα. Οι συγκρούσεις στο κέντρο της Ουάσιγκτον κρατούν πέντε μέρες, με απολογισμό τέσσερις νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες. Πρόκειται για κανονικό πόλεμο στο εσωτερικό της Αμερικής.


Ο Πρόεδρος Νίξον, μόλις εκλέγεται αναθέτει στον περιβόητο Χούβερ του FBI να διαλύσει με κάθε τρόπο τους Μαύρους Πάνθηρες, που κατά τις αρχές αποτελούν «τη νούμερο ένα απειλή για τη χώρα». Καταθέτοντας σε επιτροπή της Γερουσίας, ο Χούβερ δηλώνει ότι ο πόλεμος κατά των Πανθήρων έχει περισσότερα θύματα απ’ ότι ο πόλεμος του Βιετνάμ και φέρνει το παράδειγμα μιας μικρής πόλης όπου (σύμφωνα με πληροφορίες του FBI) μέσα σε λίγους μήνες τα ένοπλα μέλη της οργάνωσης από 175 έγιναν 5000. Θέτει σε εφαρμογή το σχέδιο cointelpro που στηρίζεται στην άλωση της οργάνωσης εκ των έσω, στην αποψίλωση του ηγετικού της πυρήνα και στη χρήση βίας πέραν της συνταγματικής νομιμότητας. Τα πράγματα αγριεύουν υπερβολικά και από τα δύο στρατόπεδα. Όποιοι αστυνομικοί συλλαμβάνουν μαύρους (ακόμα και απλοί αστυφύλακες που εκτελούν διαταγές) προγράφονται και ξυλοκοπούνται ή δολοφονούνται τις επόμενες μέρες μέσα στα σπίτια τους. Στελέχη των Πανθήρων πέφτουν νεκρά στους δρόμους από σφαίρες αγνώστων ή δηλητηριάζονται. Οι φυλακές γεμίζουν.


Ο Χούβερ στηρίζει την προσπάθεια του για «άλωση από μέσα» στην μαζικότητα και τη χαλαρή οργανωτική δομή των Πανθήρων. Δεκάδες μαύροι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών παρεισδύουν στις κατά τόπους οργανώσεις. Ο υπουργός Άμυνας Νιούτον πέφτει (τυχαία;) σε μπλόκο της αστυνομίας. Γίνεται μάχη όπου σκοτώνονται ένας αστυνομικός κι ένας Πάνθηρας. Συλλαμβάνεται, αλλά στη δίκη δεν καταφέρνουν να στοιχειοθετήσουν εναντίον του κατηγορία για φόνο. Τον αφήνουν ελεύθερο, αλλά λίγο αργότερα τον κατηγορούν για τον φόνο μιας νεαρής πόρνης, οπότε για να γλυτώσει καταφεύγει στην Κούβα. Ο υπουργός πληροφοριών Κλίβερ τραυματίζεται και το σκάει στην Αλγερία, ενώ ο γραμματέας Σιλ σκοτώνει έναν που θεωρούσε χαφιέ και συλλαμβάνεται. Η αστυνομία εισβάλλει στα κεντρικά του κόμματος, γίνεται μάχη, τέσσερις Πάνθηρες πέφτουν νεκροί και οι υπόλοιποι αρχηγοί συλλαμβάνονται. Ο Χούβερ στήνει δικές τους οργανώσεις, στέλνει ψεύτικη αλληλογραφία στους αρχηγούς συκοφαντώντας και καρφώνοντας άλλους, ενώ στήνει τον μεγαλύτερο μηχανισμό παρακολούθησης τηλεφώνων που είχε υπάρξει ως τότε.


Η επίθεση του κράτους ήταν τόσο ανελέητη, που οι Πάνθηρες δεν την άντεξαν. Αν και στα γκέτο έστηναν συσσίτια για τους πεινασμένους μαύρους και μοίραζαν πρωινό στα παιδιά, οι εξτρεμιστικές ομάδες τους άρχισαν να αλληλοκατηγορούνται. Άρχισαν οι αποχωρήσεις κι οι διαγραφές, υποψίες απλώθηκαν παντού εξ’ αιτίας των κρατικών πρακτόρων που μπαινόβγαιναν στα στρατόπεδα τους, ενώ κάποιες ένοπλες ομάδες άρχισαν τις ληστείες «για τις ανάγκες του Κινήματος». Το κράτος τους αποψίλωνε σταθερά, χωρίς να υπολογίζει τις αντιδράσεις της εσωτερικής ή διεθνούς κοινής γνώμης. Δύο μαύροι Ολυμπιονίκες στο Μεξικό, ο Τόμυ Σμιθ και ο Τζον Κάρλος, την ώρα της ανάκρουσης του Αμερικανικού εθνικού ύμνου, έσκυψαν το κεφάλι και σήκωσαν τη γροθιά με το δερμάτινο γάντι, σήμα κατατεθέν των Μαύρων Πανθήρων. Η φωτογραφία και τα πλάνα έκαναν τον γύρο της υφηλίου κι ένα παγκόσμιο κύμα συμπαράστασης και προστασίας απλώθηκε πάνω τους. Όλα τα μέσα του κόσμου τους είχαν στο κατόπι, αλλά αυτό δεν εμπόδισε το FBI να τους συλλάβει μόλις κατέβηκαν από το αεροπλάνο της επιστροφής. Η καριέρα τους φυσικά καταστράφηκε. Ούτε ξανακούστηκαν.


Το Κίνημα κατέρρευσε ολοκληρωτικά το 1972, πέντε χρόνια μετά την δημιουργία του, έχοντας γράψει μια από τις πιο βίαιες σελίδες της Αμερικανικής ιστορίας. Οι πιο πολλοί τα παρατήσανε, άλλοι εξαγοράστηκαν, ενώ κάποιοι οπλισμένοι λόχοι των Πανθήρων μετατράπηκαν σε συμμορίες των δρόμων. Όμως, για τη μεγάλη μάζα των εξαθλιωμένων μαύρων της Αμερικής, τα χρόνια αυτά καταγράφηκαν σαν ηρωικές σελίδες ενός αγώνα που ξεκίνησε με πάθος και οργή, αλλά δίχως ελπίδα επιτυχίας. Βέβαια, τα χρόνια που ακολούθησαν κατέδειξαν κάτι το απολύτως αξιοπερίεργο(;). Ενώ ολόκληρη η δεύτερη βαθμίδα της ηγεσίας των Μαύρων Πανθήρων βρέθηκε για πολλά χρόνια στη φυλακή με βασική κατηγορία τη δολοφονία αστυνομικών, η ουσιαστική ηγετική ομάδα τη γλύτωσε κι έκανε καριέρα μέσα στη χώρα που ήθελε να καταστρέψει με ένοπλη πάλη. Ο Μουμία Αμπούλ Τζαμάλ (υπουργός δικαιοσύνης των Πανθήρων) είναι ακόμα θανατοποινίτης. Στη φυλακή είναι ακόμα και σήμερα οι Μάρσαλ Έντι Κογγουέι, Άλμπερτ Γούντφοξ, Χέρμαν Ουάλας, Ρόμπερτ Ουίλκερσον, Σαντιάτα Ακόλι, Τζαλίλ Αμπντούλ Μουντακίμ, Λορέντζο Κόμποα Έρβιν και η Μέριλ Μπακ, όλοι τους ομαδάρχες και ακτιβιστές κάτω από τους αρχηγούς.


Και οι ίδιοι οι αρχηγοί που βρίσκονται; Το περιοδικό Newsweek έκανε μια έρευνα είκοσι χρόνια μετά, για να διαπιστώσει τι είχαν απογίνει οι ένοπλοι επαναστάτες που τάραξαν συθέμελα την Αμερική. Ο γραμματέας Μπόμπυ Σιλ ήταν δικαστικός. Ο υπουργός Άμυνας Νιούτον ήταν διδάκτορας ιστορίας και έκανε διαλέξεις με αμοιβή 2500 δολάρια τη μία. Ο υπουργός πληροφοριών Κλίβερ ήταν υποψήφιος των Δημοκρατικών στην Ουάσιγκτον. Ο Μπόμπυ Ρας, υπουργός Άμυνας νούμερο δύο, ήταν κομματάρχης των Δημοκρατικών στο Σικάγο. Ο Ραλφ Μπράουν, πλούσιος έμπορος φαρμάκων. Ο Άμπυ Χόφμαν, αρχηγός των Πανθήρων του Σικάγου, έγραφε παραμύθια. Ο Τζέρυ Ρούμπιν, από τους πιο ακραίους, ήταν χρηματιστής αλλά πουλούσε μετοχές μόνο οικολογικών εταιρειών. Ο Τόμυ Χάιντεν είχε παντρευτεί τότε την Τζέην Φόντα και ζούσε στη βίλλα της στο Λος Άντζελες. Και το πιο εκπληκτικό (ίσως και ενδεικτικό) ήταν το μέρος που ανακάλυψαν έναν απ’ αυτούς που είχαν μπει πάνοπλοι στο Κοινοβούλιο του Σακραμέντο. Τον βρήκαν σε μια εκκλησία της Καλιφόρνια, πάνω στον άμβωνα να κηρύττει. Ήταν από τους πιο γνωστούς και σεβάσμιους φιλειρηνικούς ιεροκήρυκες της Πολιτείας.