»Toυρκια – Ισραηλ: το τελος μιας σχεσης

του Αντώνη Φουρλή
http://www.protagon.gr/
Οι δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν για την Χαμάς, την οποία αρνήθηκε να χαρακτηρίσει «τρομοκρατική οργάνωση» υποστηρίζοντας οτι «απλώς υπερασπίζεται το έδαφος των Παλαιστινίων», σε συνδυασμό με την έντονη κινητικότητα γύρω από το θέμα του αποκλεισμού της Γάζας, συνθέτουν ένα νέο σκηνικό στη Μέση Ανατολή, την επαύριο της ισραηλινής επίθεσης στην ανθρωπιστική νηοπομπή σε διεθνή ύδατα. Επειτα από πολύ καιρό, όλα δείχνουν ότι «ζωηρεύει» η συζήτηση για την προοπτική άρσης του αποκλεισμού που έχει επιβάλει το Τελ-Αβίβ στην Δυτική Οχθη. Θα βγει κάτι από όλα αυτά; Προσωπικά, θεωρώ ότι το Ισραήλ εξακολουθεί να κρατά το «κλειδί» και χωρίς την δική του βούληση πολύ δύσκολα θα ανατραπεί η σημερινή, αδιέξοδη κατάσταση:


• Από τη μία, η Χαμάς αρνείται να αποκηρύξει επισήμως τη βία, να αναγνωρίσει το κράτος του Ισραήλ ή τις συνθήκες που έχει συνάψει το Τελ-Αβίβ με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Κατά καιρούς, η Χαμάς υπαινίσσεται ότι θα δεχόταν την ύπαρξη του Ισραήλ εντός των – προ του 1967 – συνόρων του.


• Από την άλλη, το Ισραήλ με την υποστήριξη της Αιγύπτου (που «ανέχεται» τον αποκλεισμό της Γάζας) επιχείρησε ανεπιτυχώς να υποβαθμίσει την Χαμάς. Η οργάνωση κυριάρχησε όμως στις Παλαιστινιακές εκλογές του 2006, με τη βοήθεια του Ιράν και της Συρίας.

Οι πιθανότητες να μετακινηθούν αυτά τα δύο στρατόπεδα – έστω και ένα βήμα – από τις θέσεις τους, είναι ελάχιστες. Ωστόσο, οι ακτιβιστές που το πλήρωσαν με τη ζωή τους, όταν αγνόησαν τις διαταγές των Ισραηλινών, πέτυχαν κάτι: να συγκεντρώσουν έπειτα από πολύ καιρό τεράστια δημοσιότητα σε διεθνές επίπεδο, που μετατρέπεται σε πίεση για το Τελ-Αβίβ.

Ο βρετανικός “Guardian” σε μία ανάλυσή του χαρακτηρίζει ως «καταστροφικό αυτογκόλ» για το Ισραήλ το ρεσάλτο στην ανθρωπιστική νηοπομπή. Νέο στοιχείο – και μάλιστα σημαντικό – αποτελεί η αδιαμφισβήτητη ενίσχυση της τουρκικής παρουσίας στη Μέση Ανατολή. Η προσπάθεια της Τουρκίας να ανακτήσει ένα ηγετικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, που θεωρεί ότι της ανήκει και ιστορικά, εκδηλώνεται για πρώτη φορά τόσο εντυπωσιακά. Η αιματηρή κατάληξη που είχε το ρεσάλτο των Ισραηλινών κομάντος στο “Navi Marmara” φέρνει τις σχέσεις Αγκυρας – Τελ-Αβίβ σε οριακό σημείο. Ωστόσο, η αρχή έγινε πριν από ενάμισυ χρόνο - τον Ιανουάριο του 2009 - όταν ό Ταγίπ Ερντογάν άνοιξε πυρ εναντίον του Ισραήλ δημόσια, παρουσία του Σιμόν Πέρες στο Νταβός. Ενα χρόνο αργότερα, ήρθε ένα δεύτερο επεισόδιο να ανατροφοδοτήσει την υφέρπουσα δυσπιστία στον άξονα Αγκυρα – Τελ-Αβίβ: ο Ισραηλινός υφυπουργός Εξωτερικών Ντάνι Αγιαλόν κάλεσε στο γραφείο του τον Τούρκο πρεσβευτή και τον υπέβαλε σε μία ταπεινωτική διαδικασία, κάνοντάς του παρατηρήσεις στην Ισραηλινή γλώσσα (που ο Τούρκος διπλωμάτης δεν καταλάβαινε) για το περιεχόμενο μίας τουρκικής τηλεοπτικής σαπουνόπερας, η οποία κατηγορούσε το Ισραήλ για άσκηση βίας εναντίον των Παλαιστινίων.

Το αμερικανικό περιοδικό “TIME” σχολίαζε λίγες ημέρες αργότερα ότι «περαιτέρω εντάσεις είναι αναπόφευκτες. Η αναδυόμενη φιλοδοξία της Τουρκίας να καταστεί μία περιφερειακή υπερδύναμη την ωθεί σε δυναμική σύσφιξη σχέσεων με χώρες του αραβικού κόσμου και της Κεντρικής Ασίας». Και δείτε τί συμβαίνει το τελευταίο 6μηνο στις σχέσεις Τουρκίας – Ιράν. Με συστηματικά «ανοίγματα» και αποκορύφωμα την παρέμβαση Ερντογάν (σε ρόλο συνηγόρου υπεράσπισης) στην υπόθεση των πυρηνικών της Τεχεράνης, η Αγκυρα προκάλεσε δημόσιες αντιδράσεις ηγετικών στελεχών της κυβέρνησης Νετανιάχου, που επεσήμαναν ότι η Τουρκία προσεγγίζει φονταμενταλιστικά στοιχεία του ισλαμικού κόσμου.
Τι θέση παίρνει η Αθήνα μπροστά σε αυτό το σκηνικό;

Από τη μία πλευρά, επικρατεί άκρα επιφυλακτικότητα, καθώς στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών διαπιστώνουν ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μία «δοκιμή» της Τουρκίας να θέσει σε εφαρμογή το «νεο-οθωμανικό» μοντέλο που οραματίζεται ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Σε αυτό το πλαίσιο, ορισμένοι επισημαίνουν ότι η έμμεση εμπλοκή της Αθήνας, λόγω της συμμετοχής ελληνικών ανθρωπιστικών οργανώσεων και ακτιβιστών, ανέδειξε τις παγίδες που κρύβει η άσκηση εξωτερικής πολιτικής από εξωθεσμικά κέντρα. Αρμόδιοι παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών τονίζουν – αντί άλλου σχολίου – ότι την εξωτερική πολιτική της χώρας ασκεί μόνον η κυβέρνηση. Στο ίδιο πλαίσιο, διπλωματικές και στρατιωτικές πηγές διαχωρίζουν σε δύο κατηγορίες τους ακτιβιστές: σε αγνούς και ιδεολόγους που ήθελαν να υψώσουν τη φωνή τους κατά της βίας του Ισραήλ στη λωρίδα της Γάζας (αυτή ήταν και η μεγάλη πλειοψηφία) και σε άλλους που δε δίστασαν να παίξουν ρόλο ακόμη και στο παρασκήνιο, διευκολύνοντας ακραία στοιχεία από την Τουρκία να κάνουν το δικό τους παιχνίδι. Παράλληλα, η Αθήνα εξακολουθεί να επιθυμεί στενή και πολυεπίπεδη συνεργασία με το Τελ-Αβίβ και στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας επισημαίνουν ότι οι κοινές διαδρομές που έγιναν την περασμένη εβδομάδα στο Αιγαίο στο πλαίσιο ελληνο-ισραηλινής άσκησης (που διεκόπη μετά το ρεσάλτο στην ανθρωπιστική νηοπομπή), αποτελούν πολύτιμο «οδηγό» για την ενίσχυση της ελληνικής επιχειρηματολογίας σε μείζονα ζητήματα.


Από την άλλη πλευρά, αποτελεί ειλημμένη απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης η αναβάθμιση των σχέσεων με τον Αραβικό κόσμο. Είναι μία προτεραιότητα που επανέρχεται στο προσκήνιο – όχι μόνο λόγω της ισχυροποίησης του ρόλου της Αγκυρας – αλλά και ενόψει της βαθιάς οικονομικής κρίσης. Στις ημέρες μας είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσελκύσει κανείς επενδύσεις. Η Δύση μοιάζει να είναι απασχολημένη με τα δικά της προβλήματα. Τί απομένει; Η στροφή σε νέες αγορές, όπως η Κίνα που δίνει ηχηρό «παρών» με την COSCO στην εμπροσθοφυλακή και οι αραβικές χώρες είναι η δεύτερη λογική επιλογή. Το ταξίδι που ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει ο Γιώργος Παπανδρέου στη Λιβύη του Μουαμάρ Καντάφι θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον, ενώ ο Ελληνας Πρωθυπουργός είχε μία ενδιαφέρουσα τηλεφωνική συνομιλία (την Πέμπτη 3 Ιουνίου) με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικων Μοτακί. Οι εξελίξεις τρέχουν και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή...