»Οι τρεις δρομοι

Του Γιωργου Παγουλατου*ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

H Ελλάδα έχει τρεις επιλογές, η μία χειρότερη από την άλλη. Η πρώτη συνεπάγεται μείωση εισοδημάτων, φτώχεια, θυσίες, ίσως και αίμα, και αβέβαιη κατάληξη. Η δεύτερη είναι με βεβαιότητα καταστροφική. Η τρίτη είναι ακόμα χειρότερη από τη δεύτερη. Από τους τρεις αυτούς δρόμους, ο πρώτος είναι ο μόνος που διασφαλίζει το μεγαλύτερο κεκτημένο της χώρας, τη συμμετοχή μας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και το ευρώ. Ο δεύτερος δρόμος πιάνει την ευρωπαϊκή μας ταυτότητα και την.. παίζει στα ζάρια. Ο τρίτος την πετάει από το παράθυρο.

Ο πρώτος δρόμος λέει τα εξής: «Για να μπορώ να ανήκω στο κλαμπ, παίζω με τους κανόνες. Για να συμμετάσχω στην αλλαγή των κανόνων πρέπει να παραμείνω στο κλαμπ. Χρειάζομαι τεράστιες προσαρμογές στο κράτος και στην οικονομία μου –όλα τα στοιχεία το δείχνουν. Θα αξιοποιήσω τον εξωτερικό περιορισμό και την τεχνογνωσία των δανειστών μου για να τις κάνω τώρα. Στο τέλος του προγράμματος θα έχω εξυγιάνει τον δημόσιο τομέα δημιουργώντας νέες ανταγωνιστικές βάσεις. Αλλωστε, η προσαρμογή είναι το αναγκαίο τίμημα της διάσωσής μου».

Ο πρώτος δρόμος δεν είναι μόνο οδυνηρές περικοπές μισθών και συντάξεων. Περιέχει αλλαγές που εξυγιαίνουν τα δημοσιονομικά, διασώζουν το ασφαλιστικό για τις επόμενες γενιές, διευρύνουν τη φορολογική βάση, εισάγουν διαφάνεια στο κράτος. Αλλαγές που μπορούν να μετατρέψουν την Ελλάδα σε σύγχρονη ευρωπαϊκή οικονομία με βιώσιμες προϋποθέσεις ανάπτυξης. Που μπορεί όμως και να αποτύχουν.

Πράγματι, ο πρώτος δρόμος του «εσωτερικού αποπληθωρισμού» ενέχει κινδύνους. Ο οικονομικός κίνδυνος είναι στο τέλος της τριετούς προσαρμογής το ΑΕΠ να έχει συρρικνωθεί τόσο πολύ, και το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ να έχει γίνει τόσο μεγάλο, ώστε η εξυπηρέτησή του (δηλαδή η πληρωμή τόκων στους δανειστές μας) να συνθλίβει την οικονομία. Ο πολιτικός κίνδυνος είναι το τέρας του λαϊκισμού και της μικροπολιτικής να ξυπνήσει ξανά. Ο κοινωνικός κίνδυνος είναι η ύφεση να ξεπεράσει τα όρια αντοχής της κοινωνίας. Αυτοί είναι οι κίνδυνοι, αλλά ισχυρότερες είναι οι ελπίδες.

Θα ήταν αυτονόητος μονόδρομος η επιλογή του πρώτου δρόμου αν δεν υπήρχε η απατηλή αντιπρόταση ενός τυχοδιωκτικού δεύτερου δρόμου. Να κηρύξουμε, λένε, μονομερώς, πλήρη ή μερική στάση πληρωμών. Το χρέος μας, λένε, είναι κατά 70% εξωτερικό. Μια στάση πληρωμών, ένα «κούρεμα» του χρέους, θα πλήξει κυρίως τους ξένους πιστωτές μας. Καλά να πάθουν. Η ιδέα έχει όλη τη μεγαλοφυΐα κάποιου που αποσυνδέει τα ηλεκτρικά του για να τιμωρήσει το μετρητή της ΔΕΗ. Είναι ενδιαφέρουσα όσο και αυτοκαταστροφική. Ξεκινώντας με έναν από τους χειρότερους δείκτες εθνικής αποταμίευσης στην Ευρώπη, η ελληνική οικονομία θα έχανε κάθε πρόσβαση σε κεφάλαια. Η εμπιστοσύνη στα ελληνικά ομόλογα θα κατέρρεε, παρασύροντας τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία. Οι καταθέσεις θα έφευγαν, το τραπεζικό σύστημα θα αδυνατούσε να χρηματοδοτήσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η οικονομία θα έμπαινε σε βαθιά ύφεση για πολλά χρόνια, οδηγώντας σε εξαθλίωση ευρύτατα στρώματα της κοινωνίας. Μια μονομερής στάση πληρωμών θα εκλαμβανόταν ως δόλια από τους πιστωτές μας, που θα χρησιμοποιούσαν την ευκαιρία να μας εκδιώξουν από την Ευρωζώνη ή ακόμα κι από την Ε.Ε., μεταβάλλοντάς μας σε κράτος–παρία.

Αν ο δεύτερος δρόμος δεν σας φαίνεται επαρκώς καταστροφικός, υπάρχει και ο τρίτος. Εκεί, η στάση πληρωμών θα συνοδευόταν από άμεση υποτίμηση με έξοδο από το ευρώ. Σε μια οικονομία σχετικά κλειστή, η υποτίμηση θα είχε ελάχιστα θετικά και όλα τα αρνητικά. Θα ολοκλήρωνε την καταστροφή του δεύτερου δρόμου, αυξάνοντας το πραγματικό βάρος του εξωτερικού χρέους της χώρας, και συρρικνώνοντας την αγοραστική δύναμη των Ελλήνων. Με ένα αδύναμο και ανυπόληπτο νόμισμα, η Ελλάδα θα παράδερνε στις καταιγίδες της νομισματικής και χρηματοοικονομικής αστάθειας, διευρύνοντας το χάσμα από την ανεπτυγμένη Ευρώπη, διαγκωνιζόμενη με άλλους Βαλκάνιους για ολίγα ψίχουλα ευρωπαϊκής προσοχής...

Δεν αποκλείεται μια λύση αναδιάρθρωσης στο τέρμα του πρώτου δρόμου, ενώ είναι εξαιρετικά πιθανή η επιμήκυνση του χρέους. Αλλά τότε θα ήταν μια λύση συναινετική και οργανωμένη σε επίπεδο Ε.Ε. Στη διαπραγμάτευσή της θα προσέλθουμε με απείρως μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ από κείνη μιας χώρας κατεργαραίων που μέχρι χθες εξαπατούσε τους εταίρους της. Με μέσο δημόσιο χρέος στην Ευρωζώνη πάνω από 80%, δεν αποκλείεται η ΟΝΕ να προχωρήσει σε συνολική αναδιάρθρωση χρεών. Ηδη, η χθεσινή ορθοδοξία αναθεωρείται δραστικά. Ποιος θα φανταζόταν Ευρωπαϊκό ταμείο σταθεροποίησης 720 δισ., ύψους πέντε κοινοτικών προϋπολογισμών, ή την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να παρεμβαίνει στις αγορές ομολόγων! Αλλά για να μετέχουμε στη νέα ΟΝΕ πρέπει να παραμείνουμε στον πρώτο δρόμο, τηρώντας τους όρους Ε.Ε./ΔΝΤ.

Ο πρώτος δρόμος είναι ανώμαλος και ανηφορικός, αλλά μας κρατάει μέσα στην ομάδα που κατευθύνεται στο ασφαλές καταφύγιο της αναθεωρημένης ΟΝΕ, με μεγαλύτερο «Ο» αυτή τη φορά. Ο δεύτερος δρόμος είναι κατήφορος, που καταλήγει σε γκρεμό. Ο τρίτος ισοδυναμεί με κατευθείαν άλμα στο κενό.

* Ο κ. Γ. Παγουλάτος διδάσκει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Κολέγιο της Ευρώπης.