»Καζαμπλανκα

Tου Αλεξη Παπαχελα καθημερινη

Δεν ξέρω αν έχετε δει την «Καζαμπλάνκα», την περίφημη ταινία με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Σε μία απο τις πολλές φημισμένες σκηνές της, ο Μπόγκαρτ διαμαρτύρεται στον Γάλλο αστυνομικό διοικητή επειδή του κλείνει το καφέ. Ο αστυνομικός απαντά «είμαι σοκαρισμένος, πραγματικά σοκαρισμένος που έχετε παράνομα τυχερά παιχνίδια εδώ μέσα», ενώ λίγα δευτερόλεπτα αργότερα τον πλησιάζει ο ..μετρ και του προσφέρει τα κέρδη του από τη ρουλέτα. Η σκηνή μού ήρθε στο μυαλό όταν διάβασα τη δήλωση του πρώην πρωθυπουργού Κ. Σημίτη για την ομολογία Μαντέλη. Είμαι βέβαιος πως ο κ. Σημίτης δεν είχε κέρδη «από τη ρουλέτα», αλλά αναρωτιέμαι πόσο σοκαρισμένος μπορεί να είναι από τις αποκαλύψεις για τις «χορηγίες» που παρέλαβαν δύο στενοί του συνεργάτες.

Ο κ. Σημίτης είναι φανερό πως έκανε λάθη στον κρίσιμο τομέα της αντιμετώπισης της διαπλοκής και της διαφθοράς. Αποφάσισε κάποια στιγμή πως με την ανοχή του θα μπορούσε να καλύψει τα νώτα του απέναντι σε δύο ισχυρούς πόλους, το παλιό διεφθαρμένο κομμάτι του ΠΑΣΟΚ και το ισχυρό σύστημα που ήλεγχε μέσα ενημέρωσης και κρατικές μπίζνες. Ας μην ξεχνάμε ότι ο κ. Σημίτης δεν θεωρήθηκε ποτέ κομμάτι του πραγματικού ΠΑΣΟΚ και πως, για λίγες ψήφους, πρωθυπουργός το 1996 θα είχε γίνει ο Ακης Τσοχατζόπουλος... Ενδεχομένως ο κ. Σημίτης να πίστευε μάλιστα πως γνωρίζων τις αμαρτωλές συναλλαγές των αντιπάλων του δεν θα είχε ποτέ σοβαρή εσωτερική αντιπολίτευση. Στο τέλος όμως η οσμή των συναλλαγών που είχαν φτάσει μέχρι το μικρό τοπικό επίπεδο έπνιξε και τον ιδιο πολιτικά.

Ενα δεύτερο λάθος ήταν η δυσπιστία απέναντι στις ενδείξεις ενοχής, που δυστυχώς επιδεικνύουν όλοι οι ένοικοι του Μαξίμου. Κάποιος τους λεει «μα ξέρεις, ο Χ ζει σε πολλή χλιδή που δεν δικαιολογείται» και εκείνοι απαντούν «φέρε μου απτά στοιχεία». Αυτή τη δουλειά, να πάει καποιος σε υποθηκοφυλακεία και να ξεσκεπάσει οφσόρ, δεν την κάνει κανείς θεσμικά σε αυτήν τη χώρα, ενώ θα έπρεπε να ελέγχεται προληπτικά όποιος αναλαμβάνει μια θέση-κλειδί στο Μαξίμου, στην κυβέρνηση και στον κρατικό μηχανισμό. Αποτέλεσμα είναι να συσσωρεύονται οι ανεξακρίβωτες καταγγελίες, να «διευρύνεται η συνείδηση» του κ. Σημίτη ή του όποιου πρωθυπουργού. Συχνά ακολουθεί και η άρνηση, που πρακτικά σημαίνει πως «πάω με τους φίλους μου που είναι υπεράνω πάσης υποψίας και τρώω, συζητώ περί όπερας και αγνοώ τι γίνεται στα υπόγεια...». Είμαι εξ άλλου βέβαιος πως ο κ. Σημίτης θα υποστήριζε ότι αυτή η χώρα δεν μπορεί να κυβερνηθεί χωρίς «ανθρώπους για τις βρώμικες δουλειές», γιατί είναι τόσο βουτηγμένη στη βρώμα (αν όχι σε κάτι άλλο) που ο Νίκος Θέμελης ή κάποιος αντίστοιχος μόνος στο Μαξίμου θα τρωγόταν για μπρέκφαστ από διάφορα συμφέροντα.

Εν πάση περιπτώσει, η τραγωδία είναι πως σε αυτήν τη χώρα δεν μπορούμε να πετύχουμε μία φορά τον συνδυασμό επάρκειας και σχετικής εντιμότητας. Το ερώτημα είναι κατά πόσον μπορούμε εμείς και οι πολιτικοί μας να μάθουμε τίποτα από την εποχή Σημίτη. Κατά τη γνώμη μου, τρία είναι τα βασικά συμπεράσματα:

1. Κανένα ντιλ και καμία συμφωνία με συμφέροντα που ζουν από το κράτος δεν παρέχει πολιτική κάλυψη διαρκείας. Αντιθέτως, η πίεση αυξάνεται μετά το πρώτο ντιλ, ενώ και η κοινή γνώμη είναι πια αρκετά «ψαγμένη» για να μην τιμωρεί τον συμβιβασθέντα πολιτικό.

2. Οσο απαραίτητοι και αν είναι οι «ανθρωποι για τις βρώμικες δουλειές» και τα σχετικά τους τρικ, δεν υπάρχει περίπτωση στο τέλος να μη λερωθείς και εσύ ο ίδιος από τη βρώμα τους, όσο σφικτό και αν είναι το χαλινάρι.

3. Ενας πρωθυπουργός σε μια χώρα σαν την Ελλάδα πρέπει να έχει έναν εκπληκτικό μηχανισμό ελέγχου συμβούλων, συνεργατών κ.ά. στο άμεσο περιβάλλον του, γιατί οι πειρασμοί και οι σειρήνες της διαπλοκής και της διαφθοράς είναι άκρως επικίνδυνοι, καθώς μάλιστα πολλοί έχουν βουτηχτεί στην αρρωστημένη αντίληψη πως «έλα μωρέ, όλοι έτσι έκαναν». Και ως γνωστόν, δεν υπάρχει πιο επικίνδυνη περίοδος για φαινόμενα παρακμής και διαφθοράς από την ιστορική ώρα που μια ελίτ κοιτάει την αυτοκρατορία να χάνεται και αποφασίζει να περάσει και αυτή λίγο καλά, αφού ούτως ή άλλως...