»Το σιναφι και το αχτι

Λώρη Κέζα ΒΗΜΑ

Τον Γιάννη Ξανθούλη ορισμένοι τον αντιμετωπίζουν με ξινίλα. Λένε ότι είναι ελαφρύς και η ελαφράδα εκλαμβάνεται ως αμαρτία. Προχθές ο δημοφιλής συγγραφέας εξέπληξε τους εκδοτικούς και λογοτεχνικούς κύκλους εκδίδοντας μια ανακοίνωση: «Πιστεύω ότι συστηματικά αδικούμαι από το σινάφι, το συνηθισμένο να αυτογλείφεται και να αυτοσυστήνεται ως αρμόδιο να επιτηρεί την ποιότητα κατά το δοκούν».

Θύμωσε επειδή δεν είναι.. υποψήφιος στη βραχεία λίστα για τα βραβεία του περιοδικού «Διαβάζω». Ακούγεται άκομψο και ακραίο να διαμαρτύρεται κάποιος επειδή δεν τον τιμούν, όμως όσοι κινούνται στον χώρο του βιβλίου και έχουν διαβάσει τα μυθιστορήματα του Ξανθούλη, ξέρουν ότι έχει δίκιο. Στην Ελλάδα όπου έχει βραβευτεί για το λογοτεχνικό έργο της η κουτσή Μαρία, περιφρονείται επιδεικτικά ένας δημιουργός που ανατέμνει με μοναδικό τρόπο τη σύγχρονη κοινωνία.

Aς θυμηθούμε ποιος είναι ο Γιάννης Ξανθούλης: Εκδίδει βιβλία από το 1981, με παρθενικό έργο το μυθιστόρημα «Ο μεγάλος θανατικός». Η παλαιότητα όμως δεν σημαίνει αυταπόδεικτα ότι κάποιος πρέπει να βραβευτεί: δεν είναι στρατός για να μπαίνουν γαλόνια. Εκδίδει βιβλία μυθοπλασίας συστηματικά, δηλαδή δεν είναι συγγραφέας του ενός τίτλου. Ούτε όμως αυτό σημαίνει κάτι: άλλοι μένουν στην Ιστορία με 250 σελίδες και άλλοι χάνονται με 250 τόμους- δεν πάει με το κιλό. Τον αγαπάει ο κόσμος, κάθε φορά που βγάζει κάτι καινούργιο θα τρέξουν στα βιβλιοπωλεία τουλάχιστον 20.000 θαυμαστές. Ούτε όμως οι πωλήσεις είναι εχέγγυο: κάποια φτηνιάρικα αναγνώσματα είναι και αυτά ευπώλητα. Οι ιστορίες του έχουν αρχή, μέση και τέλος, οι ήρωές του είναι ολοκληρωμένοι, ξέρει γραμματική και συντακτικό. Αυτά όμως είναι προϋποθέσεις για να γίνει κανείς συγγραφέας, δεν είναι στοιχεία ποιότητας. Εχει χιούμορ αλλά και αυτό υποκειμενικό είναι. Οπότε γιατί διατείνεται ότι αδικείται. Η απάντηση βρίσκεται μέσα στα ίδια βιβλία του.

Αρκεί να διαβαστούν.

Aς έλθουμε στις επιτροπές που όλα αυτά τα χρόνια δεν βρήκαν ένα βιβλίο του Ξανθούλη άξιο για να τυλιχτεί με την περίφημη κόκκινη κορδέλα των διακρίσεων.

Κάποια χρονιά που προκρίθηκε στη μικρή λίστα των πέντε φιναλίστ στα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, οι κριτές τον απαξίωσαν «sans voir» χωρίς να αναγνώσουν το μυθιστόρημα. Οι μισοί δεν καταδέχτηκαν να ξεφυλλίσουν το υποψήφιο βιβλίο, έχοντας τη βεβαιότητα ότι πρόκειται για μια επιπόλαιη προσπάθεια. Ποιο ήταν λοιπόν το πρόβλημα; Μήπως δεν μπορούσαν να αποδεχτούν ότι ένας χρονογράφος εφημερίδας, που βγαίνει στο ραδιόφωνο και ξεφωνίζει τους πάντες, είναι ικανός να γράψει κάτι αξιόλογο; Οχι. Απλούστατα βράβευσαν ένα άλλο βιβλίο, που επίσης δεν είχαν διαβάσει αλλά έπρεπε να το διαλέξουν για άλλους λόγους.

Το σινάφι στο οποίο αναφέρεται ο Γιάννης Ξανθούλης είναι υπαρκτό όπως υπαρκτά είναι άτομα που ζουν παρασιτικά στον χώρο του βιβλίου, παριστάνοντας τους σπουδαίους στους αδαείς. Ο Ξανθούλης με την ανακοίνωσή του παραιτείται από την Εταιρεία Συγγραφέων: δεν θέλει να συναγελάζεται μετριότητες που έχουν πιάσει τα πόστα, σε επιτροπές, σε έντυπα, σε δημόσιους οργανισμούς και παριστάνουν τους λογοτέχνες χωρίς ποτέ να έχουν παράξει λογοτεχνία. Ενα δείγμα της νοοτροπίας που θα μείνει στην Ιστορία ως ανέκδοτο:

τα μέλη αρνήθηκαν να κάνουν επίτιμο μέλος τον νομπελίστα Σέιμους Χίνι και στην ίδια συνέλευση υπερψήφισαν την εγγραφή ποιητριών παγκοσμίου αγνώστου φήμης. Εν ολίγοις καλά κάνει ο Γιάννης Ξανθούλης και διαχωρίζει τη θέση του, όμως ας μην πικραίνεται.

Αλλωστε εκείνος έχει τον τρόπο, μπορεί όλα τούτα να τα μετουσιώσει σε ένα ωραίο μυθιστόρημα. Αυτή είναι η τύχη του συγγραφέα, τους ανθρώπους γύρω του μπορεί να τους μετατρέπει σε χαρακτήρες. Και επειδή ο Ξανθούλης δεν είναι απλά συγγραφέας, είναι καλός συγγραφέας, την απαξίωση του σιναφιού μπορεί να την αξιοποιήσει λογοτεχνικά. Δηλαδή δεν θα γράψει το εύκολο κείμενο, κάτι σαν μαθητικό ημερολόγιο όπου θα φωτογραφίζει πρόσωπα. Μπορεί να βγάλει το άχτι του δημιουργικά.