»Η εΙδηση μιας γιαφκας

Tου Πασχου Μανδραβελη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τάραξε τα δημοσιογραφικά νερά προχθές η «Ελευθεροτυπία». Η ιδιοκτήτρια της εφημερίδας -παρά την αντίθετη γνώμη της διεύθυνσης και των συντακτών- αποφάσισε να μη δημοσιεύσει την είδηση για την γιάφκα του «Επαναστατικού Αγώνα» στην Κυψέλη. Ετσι, ενώ προχθές όλες οι εφημερίδες είχαν πρωτοσέλιδη την επιτυχία της ΕΛ.ΑΣ. για την ανακάλυψη του οπλοστασίου μιας τρομοκρατικής οργάνωσης, η «Ελευθεροτυπία» δεν είχε ούτε αράδα για τις έρευνες της αστυνομίας.

Η αποσιώπηση αυτή δημιούργησε πλήθος.. αντιδράσεων. Τις περιγράφει στο κύριο άρθρο της εφημερίδας ο εκδότης της κ. Θανάσης Τεγόπουλος: «Η σιωπή της” Ελευθεροτυπίας”, που τηρεί απαρέγκλιτα τη δημοσιογραφική δεοντολογία, ήταν εκκωφαντική. Προκάλεσε έκπληξη. Αρνητική έκπληξη. “Απόκρυψη είδησης”, “Αποπληροφόρηση”, “Ελλειψη σεβασμού στον αναγνώστη”. Κυρίαρχη η δημοσιογραφική δεοντολογία αλλά και η παράδοση της “Ελευθεροτυπίας”, που την τηρεί αυστηρά. Ακόμη και οι συντάκτες μας διαμαρτυρήθηκαν. “Γιατί δεν είχαμε την είδηση;”, έστω ένα μονόστηλο. Δεν έχει εμπιστοσύνη η εφημερίδα στους συντάκτες της να αξιολογούν τις πληροφορίες της αστυνομίας; Αφήνουμε κατά μέρος την κακόπιστη κριτική -όχι από συντάκτες, βεβαίως- που μας κατηγορεί για υποστήριξη της τρομοκρατίας...» («Η είδηση και οι “ειδήσεις”», 21.4.2010)

Οι συντάκτες δημοσίευσαν στην εφημερίδα τις ενστάσεις τους: «Η μη δημοσίευση με απόφαση της ιδιοκτησίας και παρά τις διαφωνίες της διεύθυνσης, που είχε ως αποτέλεσμα να μην ενημερωθούν οι αναγνώστες της εφημερίδας για τις πραγματικές διαστάσεις του γεγονότος, συνιστά λογοκρισία, που δεν συνάδει με τις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, τις οποίες υπηρετούμε με συνέπεια οι συντάκτες τής “Ε”» («Περί Γιάφκας. Το κείμενο των συντακτών», 21.4.2010).

Η ιδιοκτήτρια ανταπάντησε στην ίδια στήλη: «Οι συντάκτες έχουν δεοντολογία; Και αν ναι, ποια; Οταν μεθαύριο θα έρθει η πληροφόρηση μέσω MEGA ότι προσγειώθηκε ο πρώτος Αρειανός στον πλανήτη, ποιος συντάκτης της “Ε” θα την επωμισθεί;».

Ο εκδότης της «Ε» κ. Τεγόπουλος κράτησε μια μεσαία γραμμή. Παραδέχθηκε ότι η μη δημοσίευση της είδησης συνιστά παράβαση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, αλλά αυτή έγινε άπαξ για να σταλεί ένα μήνυμα: «Η μη δημοσίευση της είδησης αυτής είχε πολιτικό σκοπό και κόστος. Με τον θόρυβο που δημιουργήθηκε, εντός και εκτός των τειχών, γι’ αυτήν την απροσδόκητη παράβαση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας από την “Ε”, πέρασε ένα μήνυμα πιο σημαντικό από τη δημοσίευση. Κατ’ εξαίρεση. Ο αναγνώστης θα κρίνει». Αιτιολόγησε δε την αποσιώπηση ως «Αμυνα στην παραπληροφόρηση. Αμυνα, στην κατασκευή σεναρίων με ευθύνη της αστυνομίας, που κρυβόταν πίσω από SMS, τα οποία οδηγούν στη φυλακή ανθρώπους, χωρίς να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά τους».

Η φασαρία αυτή δεν θα ήταν παραπάνω από ένα δημοσιογραφικό καβγαδάκι αν δεν αποκάλυπτε βαθύτερες διεργασίες στον ελληνικό Τύπο και μια δύσκολη μετάβαση που έχει εμπρός του.

Πρώτον: Η αποσιώπηση της είδησης σηματοδοτεί επίσημα το τέλος εποχής στον ελληνικό Τύπο. Η «Ελευθεροτυπία» γεννήθηκε μέσα στο καζάνι της μεταπολίτευσης, ως «η εφημερίδα των συντακτών». Η επίσημη παραδοχή ότι η ιδιοκτησία της εφημερίδας αποσιωπά μια είδηση παρά τη διαφωνία της διεύθυνσης και των συντακτών απλώς υπογραμμίζει αυτό που ήδη ξέραμε. Είναι τίτλοι τέλους για μια πτυχή της μεταπολίτευσης. Πέρα από αυτό όμως θέτει και ένα θέμα των ορίων της ανάμιξης της ιδιοκτησίας μιας εφημερίδας στη δημοσιογραφική εργασία, κάτι που ποτέ δεν συζητήθηκε σε βάθος στον δημοσιογραφικό χώρο και δεν διευκρινίστηκε.

Δεύτερον: Η αποσιώπηση αυτή, έστω και συμβολική, αποκαλύπτει τη μαρξιστογενή αντίληψη για την ενημέρωση που κυριαρχεί στα ελληνικά ΜΜΕ. Αυτή θέλει να αλλάξει τον κόσμο αντί να τον ενημερώσει. Η αποσιώπηση μιας τόσο μεγάλης είδησης για να αλλάξει ο τρόπος ενημέρωσης είναι απλώς η πιο γλαφυρή υπογράμμιση αυτής της αντίληψης.

Τρίτον: Είναι πραγματικά δύσκολη δουλειά ο χειρισμός των πηγών μιας είδησης. Οποιοσδήποτε μεταφέρει κάτι σε έναν δημοσιογράφο κάπου αποσκοπεί. Αθελά του ή εσκεμμένα, παραπληροφορεί. Το κάνουν οι αστυνομικοί αλλά το κάνουν και οι κατηγορούμενοι για μια υπόθεση. Το κάνουν οι πολιτικοί, αλλά το κάνουν και οι πολίτες. Εδώ μπαίνει η δουλειά του δημοσιογράφου να φιλτράρει τις πολλές (και πολλάκις) αντικρουόμενες πληροφορίες για να μεταφέρει μια όσο το δυνατόν πιο ακριβή περιγραφή ενός συμβάντος ή έστω μια πιο τίμια υποκειμενικότητα. Σ’ αυτήν τη δύσκολη δουλειά η ελληνική κοινωνία -και όχι μόνο η δημοσιογραφία- απάντησε διά της αποσιώπησης. Επειδή για παράδειγμα επί μακρόν ακολουθήθηκε η αντιδεοντολογική πρακτική να βαφτίζονται «δολοφόνοι» οι κατηγορούμενοι για δολοφονίες, η ελληνική πολιτεία απαγόρευσε τη δημοσίευση της είδησης ότι ο «α (όνομα επώνυμο) πολίτης κατηγορείται για δολοφονία». Το ίδιο έκανε και η ιδιοκτησία της «Ελευθεροτυπίας»: επειδή υπήρξαν στο παρελθόν δεοντολογικές παραβάσεις με συνέργεια ή πρωτοβουλία της αστυνομίας, αποφασίστηκε η αποσιώπηση.

Σ’ αυτήν τη δύσκολη συγκυρία κάθε έκφανση της μεταπολίτευσης ψυχορραγεί. Από την οικονομία και το κράτος μέχρι τον Τύπο. Μια εποχή τελειώνει με κρότους και λυγμούς και περιστατικά σαν κι αυτό αναδεικνύουν την ανάγκη επανεκκίνησης της χώρας σε κάθε επίπεδο. Ακόμη και σε ό, τι αφορά τη διαχείριση των ειδήσεων.