»Η κριση σαν μαμη

Του Σταυρου Λυγερου ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Η ελληνική κρίση αντανακλά την κατάρρευση ενός ολόκληρου μοντέλου ανάπτυξης, κύρια στοιχεία του οποίου είναι η κλεπτοκρατία, ο ανορθολογισμός, η σπατάλη, η αυθαιρεσία και η ατιμωρησία. Το γεγονός ότι αυτή η νοοτροπία έχει διαποτίσει συνολικά την κοινωνική πυραμίδα, την κατέστησε ανθεκτική, αλλά όχι λιγότερο αντικοινωνική. «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι», αλλά και η κοινωνία δεν είναι αθώα. Ανάμεσα στο πολιτικό σύστημα και στους πολίτες λειτουργεί μία σχέση άρρητης συναλλαγής. Οι παραδοσιακές πελατειακές σχέσεις έχουν μεταλλαχθεί και διαμορφώσει κλίμα εκατέρωθεν ένοχης ανοχής. Το πολιτικό σύστημα εξαγοράζει την.. ανοχή της κοινωνίας στη δική του ανικανότητα και στις δικές του αμαρτίες. Πώς; Ανεχόμενο την εκτεταμένη διαφθορά των δημοσίων λειτουργών, τη φοροδιαφυγή και τις διάφορες μορφές λαϊκής αυθαιρεσίας.

Η κατάσταση αυτή έχει διαβρώσει τις αξίες και έχει ακυρώσει τις αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας. Για να επιβάλει τον σεβασμό και την εφαρμογή των νόμων, ένα πολιτικό σύστημα πρέπει το ίδιο να είναι αξιόπιστο. Αυτό δεν ισχύει. Το γεγονός ότι η κάθε είδους αυθαιρεσία όχι μόνο δεν τιμωρείται, αλλά και ενίοτε επιβραβεύεται, έχει διαμορφώσει νοοτροπία ευκολίας και υπεκφυγής από την κοινωνική ευθύνη. Αυτή η νοοτροπία εκ των πραγμάτων λειτουργεί διαλυτικά και ακυρώνει το Κράτος Δικαίου και τις δυνατότητες για υπέρβαση της κρίσης.

Oλα αυτά δεν σημαίνουν επ’ ουδενί ότι ευθύνονται όλοι. Υπάρχουν πολίτες που δεν συμμετείχαν στο επωφελές πάρτι της συναλλαγής. Λίγοι για λόγους αρχών και οι περισσότεροι, επειδή δεν είχαν δυνατότητα. Αλλά κι όσοι με κάποιον τρόπο συμμετείχαν δεν έχουν καθόλου τις ίδιες ευθύνες μ’ αυτούς που άσκησαν εξουσία. Εάν είναι λάθος να αθωώνονται συλλήβδην οι πολίτες, ακόμα μεγαλύτερο λάθος είναι οι ευθύνες να διαχέονται γενικά κι αφηρημένα.

Σε άλλες χώρες οι οποίες βρέθηκαν σε παρόμοια κατάσταση, οι κυρίαρχες πολιτικές ελίτ καταβαραθρώθηκαν. Ακόμα και στην Τουρκία, λόγω της οικονομικής κρίσης, το 2002 τα τρία από τα τέσσερα κόμματα εξουσίας βρέθηκαν εκτός Βουλής. Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, η Ελλάδα δεν χρειάζεται απλώς άλλη οικονομική πολιτική. Εχει ζωτική ανάγκη από άλλα πολιτικά εργαλεία, από άλλον τρόπο διακυβέρνησης.

Χειρότερο από τα επώδυνα μέτρα είναι αυτά να χρησιμοποιηθούν για να χρηματοδοτήσουν την υποστύλωση του καταρρέοντος κλεπτοκρατικού μοντέλου. Η κρίση μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει σαν μαμή για τη γέννηση ενός νέου υγιούς και παραγωγικού μοντέλου ανάπτυξης. Αυτό, όμως, δεν γίνεται από μόνο του. Προϋποθέτει κυβερνητική ομάδα με πολιτική βούληση και σχέδιο.

Το ευρύτερο σύστημα εξουσίας που οδήγησε τη χώρα στον γκρεμό, δεν έχει ούτε την ηθική ούτε την πολιτική αξιοπιστία να παίξει τέτοιο ρόλο. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το πολιτικό προσωπικό. Είναι και η διαπλεκόμενη άρχουσα τάξη, η οποία ιδιοποιήθηκε και τη μερίδα του λέοντος από τον πλούτο, που σήμερα καταγράφεται ως γιγαντιαίο δημόσιο χρέος.