»Ποδαρικο φοβου η ελπιδας;

Του Παύλου Τσίμα
Από ΤΑ ΝΕΑ

Είναι σαν να κάνουμε ποδαρικό στη νέα χρονιά με ένα ερώτημα σαν λεπίδα λαιμητόμου πάνω από το κεφάλι μας. Σαν να κρέμεται από τον ουρανό μια πελώρια επιγραφή από νέον, που αναβοσβήνει φωσφορίζοντας το ίδιο ερώτημα: Θα πτωχεύσουμε; Θα είναι το 2010 το έτος της χρεοκοπίας μας; Δεν περνά ημέρα που το ερώτημα αυτό να μην αναλύεται, σε κάποια παραλλαγή, από κάποια εφημερίδα του κόσμου. Την αρχή έκαναν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» και άλλες βρετανικές εφημερίδες. Ύστερα ήρθε η «Λιμπερασιόν» με εκείνο το πρωτοσέλιδο σκίτσο της Αφροδίτης της Μήλου να απλώνει, ζητιανεύοντας ελεημοσύνη, το κομμένο χέρι της. Το περιοδικό «Νιούζγουικ», στο τελευταίο τεύχος του, δημοσιεύει έναν κατάλογο των πιο χρεωμένων ανθρώπων στον κόσμο, υπολογίζοντας κατά κεφαλήν το εξωτερικό χρέος των χωρών, και οι Έλληνες φιγουράρουμε πρώτοι στη λίστα με 27.746 δολάρια χρέος ο καθένας μας...
...Τις τελευταίες ημέρες είναι στις σελίδες του γερμανικού Τύπου που έχουμε την τιμητική μας. «Οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν σπρώξει τη χώρα στο χείλος της εθνικής χρεοκοπίας, θέτοντας σε κίνδυνο το σύνολο της ευρωζώνης, αλλά η ελίτ της χώρας εξακολουθεί να πιστεύει ότι οι άλλες χώρες του ευρώ θα πληρώσουν τον λογαριασμό της εκτεταμένης αναποτελεσματικότητας και διαφθοράς»- η σκληρή φράση είναι πρόλογος πρόσφατου άρθρου στο περιοδικό «Σπίγκελ». Το σενάριο πάει κάπως έτσι: η Ελλάδα πρέπει να δανειστεί ώς τον ΦεβρουάριοΜάρτιο της νέας χρονιάς μεγάλα ποσά για να αναχρηματοδοτήσει τα δάνειά της. Οι αγορές των ομολόγων θα είναι έτσι κι αλλιώς πιο δύσκολες φέτος, αφού όλες οι χώρες του κόσμου έχουν μεγάλα ελλείμματα, όλες θα δανειστούν και ο ανταγωνισμός για δανεικά θα πλήξει τους μικρότερους και τους λιγότερο αξιόπιστους. Είναι η περίπτωσή μας. Οι πρόσφατες υποβαθμίσεις από τους τρεις οίκους αξιολόγησης γεννούν αμφιβολίες για την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Και αν το Πρόγραμμα Σταθερότητας που θα υποβάλει η κυβέρνηση τον Ιανουάριο δεν διαλύσει την ατμόσφαιρα καχυποψίας, τότε η Ελλάδα κινδυνεύει να βγει στο παζάρι για δανεικά και να μη βρει δανειστές.

Τι θα συμβεί στην περίπτωση αυτή; Κατά μία εκδοχή οι εταίροι μας θα μας παραπέμψουν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή σε ένα μεικτό σχήμα Ευρώπης και ΔΝΤ- το οποίο θα αναλάβει να μας φορέσει τον ζουρλομανδύα. Κατά μία άλλη εκδοχή, την οποία υποστήριξε πρόσφατα ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης, το ΔΝΤ θα μείνει απ΄ έξω και θα λύσει μόνη της το πρόβλημα η ευρωζώνη, με μέτρα που αρχίζουν από αυστηρή επιτήρηση, περνούν σε αναστολή χρηματοδοτήσεων και καταλήγουν σε προσωρινή αναστολή του δικαιώματος ψήφου της χώρας στο Συμβούλιο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης («Σπίγκελ» 28/12). Σε κάθε περίπτωση, η τύχη μας θα κριθεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο της νέας χρονιάς.

Oι πιο αισιόδοξοι υπενθυμίζουν ότι έχουμε ξαναβρεθεί σε ανάλογη θέση (το 1985, όταν ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος ενημέρωνε τον πρωθυπουργό ότι τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας επαρκούν για εισαγωγές δέκα ημερών, και το 1994, όταν και πάλι ο διεθνής Τύπος προεξοφλούσε την πτώχευσή μας και την παραπομπή μας στο ΔΝΤ) και καταφέραμε να διαψεύσουμε τις Κασσάνδρες. Οι απαισιόδοξοι φοβούνται ότι αυτή τη φορά είναι διαφορετικά- και τη διαφορά την κάνει το ευρώ, που κινδυνεύει, με εμάς ως αφορμή, να γίνει στόχος υποτιμητικής κερδοσκοπίας.

Ας δεχτούμε την αισιόδοξη οπτική. Στο κάτω κάτω σε περιστάσεις σαν αυτήν, κατά την περίφημη φράση του Ρούζβελτ, το μόνο που έχεις να φοβηθείς είναι ο φόβος. Δεν μας χρειάζεται φόβος λοιπόν. Μας χρειάζεται «λίντερσιπ»- πολιτική ηγεσία ικανή όχι απλώς να επιβάλει τα αναπόφευκτα «σκληρά μέτρα», αλλά να πείσει ότι τα βάρη τα κατανέμει με δικαιοσύνη και να εμπνεύσει εμπιστοσύνη ότι η εφαρμογή τους οδηγεί κάπου. Ότι υπάρχει προοπτική πραγματικής, δομικής αλλαγής. Η αλλαγή άλλωστε ήταν αναγκαία έτσι κι αλλιώς, ανεξαρτήτως κρίσης. Μόνο που το πολιτικό σύστημα, όντας συστατικό, γενεσιουργό μέρος του προβλήματος, δεν είχε καμιά όρεξη να την προωθήσει. Ίσως έχει έρθει η ώρα.
Οι αισιόδοξοι υπενθυμίζουν ότι έχουμε ξαναβρεθεί σε δύσκολη θέση (το 1985 και το 1994) και καταφέραμε να διαψεύσουμε τις Κασσάνδρες. Οι απαισιόδοξοι φοβούνται ότι αυτή τη φορά είναι διαφορετικά- και τη διαφορά την κάνει το ευρώ, που κινδυνεύει, με εμάς ως αφορμή, να γίνει στόχος υποτιμητικής κερδοσκοπίας