»Δεξιά στροφή

Ι. Κ. Πρετεντέρης Παρασκευή 1 Ιανουαρίου 2010 ΒΗΜΑ

Πότε ατενίζαμε με δέος το τέλος της χιλιετίας. Πότε περιμέναμε τους Ολυμπιακούς της Αθήνας. Και πότε πέρασε η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Μια δεκαετία που σφραγίστηκε από ένα γεγονός και από ένα φαινόμενο.

Το γεγονός ήταν η τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργουςτον Σεπτέμβριο του 2001. Με αυτήν άνοιξε ο ασκός του Αιόλου της διεθνούς αποσταθεροποίησης, μιας αλληλουχίας πολέμων και συγκρούσεων η οποία δεν δείχνει ούτε να εξαντλείται ούτε να εκτονώνεται.

Το φαινόμενο ήταν η συντηρητική αναδίπλωση των ...δυτικών κοινωνιών. Μια αναδίπλωση που βάδισε με δυο πόδια: τον φόβο και την ανασφάλεια. Φόβος απέναντι σε έναν κόσμο που αλλάζει και ανασφάλεια από μια κοινωνία που προμηνύεται διαφορετική. Και επειδή ο φόβος και η ανασφάλεια δεν έχουν πολιτικά πρόσημα, η συντηρητική αναδίπλωση εκδηλώθηκε οριζόντια, σε όλο το φάσμα της κοινωνίας και της πολιτικής. Από την πλουτοκρατία ως τα φτωχαδάκια και από την άκρα Δεξιά ως την άκρα Αριστερά.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτή τη δεκαετία τα κυρίαρχα αιτήματα της κοινωνίας μας απέκτησαν κυρίως αμυντικό χαρακτήρα. Ασφάλεια, οικονομική προστασία και κοινωνική συνοχή αντικατέστησαν τα μεγάλα οράματα του 20ού αιώνα, που ήταν η ελευθερία, η ευημερία και η κοινωνική πρόοδος.

Στον χώρο της πολιτικής η συντηρητική στροφή εκφράστηκε κυρίως από τη μετατροπή της ιδεολογικής αντίθεσης σε ηθική διαμάχη. Ποτέ άλλοτε μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο δημόσιος βίος δεν είχε τόσο έντονη ηθική διάσταση: από τις θεούσες του Μπους ως «τη σεμνότητα και την ταπεινότητα» του Καραμανλή, περνώντας από την «καταδίκη των αξιών του Μάη» του Σαρκοζί, η πολιτική έχει εκφυλιστεί από μια πράξη σε μια συμπεριφορά.

Αυτό το φαινόμενο εκφράστηκε πλήρως και στην ελληνική κοινωνία μέσα από πολλές εξελίξεις. Από την καταγραφή του ΛΑΟΣ ως υπαρκτή πολιτική δύναμη. Από τη συντηρητικοποίηση της ΝΔ μέσω Καραμανλή, η οποία οδήγησε στην αναπαλαίωσή της μέσω Σαμαρά. Από την εμβάπτιση του ΠαΣοΚ στην κολυμβήθρα της «ηθικολογίας» προκειμένου να επιστρέψει στην εξουσία. Από την οπισθοδρόμηση της Αριστεράς σε όλο και πιο αναχρονιστικές θέσεις. Η αλλαγή, η μεταρρύθμιση, ο εκσυγχρονισμός χρησιμοποιούνται απλώς ως συνθήματα χωρίς περιεχόμενο. Κανείς δεν θέλει πλέον να αλλάξει τίποτα. Για να μιλήσω με όρους 19ου αιώνα, το «κόμμα της κίνησης» ηττήθηκε την τελευταία δεκαετία σχεδόν κατά κράτος. Μόνο ο Μπαράκ Ομπάμα προσέφερε μια νότα αισιοδοξίας στους οπαδούς του αλλά να δούμε αν θα αποδειχθεί αρκετός.