»ΕΠΕΣΕ ΤΟ ΤΕΙΧΟΣ;

Του Ι.Κ.Πρετεντέρη
Από το ΒΗΜΑ
Πριν από είκοσι χρόνια, όταν έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου, η Ελλάδα κοιτούσε αλλού. Με τον συνήθη επαρχιωτισμό της παρέκαμπτε το ιστορικότερο γεγονός της μεταπολεμικής Ευρώπης και εξαντλούσε τα πάθη της στην παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου για το σκάνδαλο Κοσκωτά και στις διερευνητικές εντολές μετά τις εκλογές της 5ης Νοεμβρίου.
Είκοσι χρόνια αργότερα, η Ιστορία ξεχώρισε το σημαντικό από το ασήμαντο. Η πτώση του Τείχους άλλαξε το πρόσωπο της Ευρώπης. Την κυβέρνηση Ζολώτα την έχουν ξεχάσει ακόμη κι όσοι την αποτελούσαν...

Εκτός κι αν δεν ήταν μόνο επαρχιωτισμός. Εκτός κι αν ο μέσος δημοκρατικός Ελληνας της Μεταπολίτευσης ουδέποτε μέτρησε το Τείχος του Βερολίνου για αυτό που πραγματικά αντιπροσώπευε: Το τελευταίο σύμβολο του ολοκληρωτισμού, μιας αποκρουστικής επιχείρησης που χρειάστηκε να ηττηθεί πολλές φορές για να καταρρεύσει.

Στα σημερινά παιδιά, η Σοβιετική Ενωση ηχεί τόσο μακρινή, ακαταλαβίστικη και ξένη, όσο η ναζιστική Γερμανία ή η φασιστική Γερμανία. Για τους πατεράδες τους, όμως, δεν ήταν καθόλου αυτονόητο ότι η μισή Ευρώπη ζούσε σε καθεστώς μεταπολεμικής κατοχής. Ισα ίσα! Η κρατούσα αίσθηση στην Ελλάδα (και δεν εννοώ, βεβαίως, μόνο τους ψηφοφόρους του ΚΚΕ...) θεωρούσε, ακόμη και το 1989, ότι η Ανατολή ήταν μικρότερο κακό από τη Δύση και, πάντως, λιγότερο ενοχλητική.

Η αίσθηση του «κακού» για αυτό που υπήρχε στην άλλη πλευρά του Τείχους ήταν εξαιρετικά μετρημένη. Θα υπενθυμίσω, ας πούμε, ότι στις αναρίθμητες αντιδράσεις κατά του «αμερικανικού ιμπεριαλισμού» δεν προσετέθη ποτέ ούτε μία αντίδραση κατά της σοβιετικής πολιτείας.

Η επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία, η εισβολή στο Αφγανιστάν, η ανάμειξη στην Πολωνία βρήκαν ακόμη και υποστηρικτές, ενώ ούτε ένας έλληνας μαθητής δεν πληροφορήθηκε ποτέ ότι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε με τη Γερμανία και τη Σοβιετική Ενωση στο ίδιο στρατόπεδο ή ότι η Λετονία, η Εσθονία και η Λιθουανία δεν ήταν «σοβιετικές επαρχίες» αλλά κατακτημένες χώρες.

Δεν είναι, ασφαλώς, δουλειά μου να ερμηνεύσω το αίσθημα ενός λαού. Η καταγραφή του, όμως, εξηγεί για ποιον λόγο (και σε αντίθεση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες...) η πτώση του Τείχους και η κατάρρευση του κομμουνισμού δεν έγινε δεκτή στη χώρα μας με την έκρηξη χαράς και το αίσθημα ανακούφισης που εκδήλωσαν αυθόρμητα όλοι οι άλλοι Ευρωπαίοι.

Επαρχιωτισμός, δηλαδή, αλλά και επιφύλαξη, ίσως και δυσφορία. Υπό αυτή την έννοια, το Τείχος στο Βερολίνο μπορεί να έπεσε πριν από είκοσι χρόνια. Αλλά για την Ελλάδα, δεν είμαι ακόμη βέβαιος...