»Ο Χεμινγουεϊ και το 1922

Tου Hλια Mαγκλινη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Παρουσιάζει ενδιαφέρον η συζήτηση που έχει ανοίξει η «Κ» σχετικά με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μέσα σε αυτό το πνεύμα, ας ξαναθυμηθούμε πώς κατέγραψε εκείνα τα γεγονότα στην εφημερίδα The Toronto Daily Star ένας 23χρονος ρεπόρτερ και εκκολαπτόμενος συγγραφέας: ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ.

Ο Χέμινγουεϊ δεν ήταν παρών στην καταστροφή της Σμύρνης, συνομίλησε όμως με Βρετανούς αξιωματικούς που υπηρέτησαν ως ουδέτεροι παρατηρητές στα μέτωπα της Μικράς Ασίας. Οπως ανέφερε σε μια ανταπόκριση στις... 3 Νοεμβρίου, «οι Ελληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και σίγουρα κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από τον στρατό του Κεμάλ. Αυτή είναι η άποψη του [Βρετανού] Ουίταλ. Πιστεύει ότι οι εύζωνοι θα είχαν καταλάβει την Αγκυρα - και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο, αν δεν είχαν προδοθεί». Τι εννοεί ο Βρετανός αξιωματικός όταν μιλάει για προδοσία; «Οταν ο Κωνσταντίνος ανέλαβε την εξουσία, όλοι οι Ελληνες αξιωματικοί που βρίσκονταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερα πόστα. [...] Ηταν έξοχοι πολεμιστές - και μεγάλοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το Κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει ούτε μια τουφεκιά». Σύμφωνα με τον Ουίταλ: «Σε κάποια μάχη της Μικράς Ασίας, οι εύζωνοι πραγματοποίησαν μια πραγματικά άψογη έφοδο. Ξαφνικά, το ελληνικό πυροβολικό άρχισε να βάλλει εναντίον τους. Ο Αγγλος ταγματάρχης Τζόνσον, επίσης παρατηρητής στη συγκεκριμένη μάχη, άρχισε να ουρλιάζει όταν είδε το μακελειό που γινόταν μπροστά στα μάτια μας».

Ο Χέμινγουεϊ ήταν παρών στο δράμα της Θράκης μετά τη συμφωνία στα Μουδανιά. «Για την Ελλάδα του 1922, η Θράκη ήταν σαν τη μάχη του Μάρνη - εκεί θα παιζόταν και θα κερδιζόταν ξανά το παιχνίδι. Το θέαμα ήταν συγκλονιστικό. Ολη η χώρα βρισκόταν μέσα σε πολεμικό πυρετό [...] Κι ύστερα, συνέβη το αναπάντεχο: οι Σύμμαχοι χάρισαν την ανατολική Θράκη στους Τούρκους και έδωσαν στον Ελληνικό Στρατό προθεσμία τριών ημερών για την εκκένωσή της…». Ο Χέμινγουεϊ συγκλονίζεται από την εικόνα των Ελλήνων στρατιωτών. «Ολη τη μέρα τους έβλεπα να περνούν από μπροστά μου. Κουρασμένοι, βρώμικοι, αξύριστοι, ανεμοδαρμένοι. Και γύρω τους η σιωπή της ξαφνιασμένης Θράκης. Εφευγαν. Χωρίς μπάντες, χωρίς εμβατήρια, χωρίς καν περίθαλψη! [...] Αυτοί οι άντρες ήταν οι σημαιοφόροι της δόξας που πριν λίγο καιρό λεγόταν Ελλάδα. Κι αυτή η εικόνα ήταν το τέλος της δεύτερης πολιορκίας της Τροίας».

Ο αείμνηστος Φρέντυ Γερμανός «ξέθαψε» πρώτος τις ανταποκρίσεις του Χέμινγουεϊ και τις παρέθεσε στο περιοδικό «Διαβάζω» (τχ. 159, 13/1/1987), σχολιάζοντας: «Τις καταθέτω στη μνήμη των φαντάρων εκείνων που, καθώς έσερναν τα βήματά τους, περνούσαν χωρίς να το ξέρουν μπροστά στο νικητή του αυριανού Νόμπελ: έναν αμούστακο νεαρό που κρατούσε σημειώσεις σε ένα μικρό μαύρο σημειωματάριο».